ไนโตรเจน–โพแทสเซียม–สังกะสีกับข้าว: ธาตุสำคัญสู่ผลผลิตสูงและคุณภาพเมล็ด

บทนำ

ข้าว (Oryza sativa) เป็นพืชเศรษฐกิจหลักของประเทศไทย การเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดข้าวเป็นสิ่งสำคัญที่เกษตรกรให้ความสนใจ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ของดินต่ำหรือมีการชะล้างธาตุอาหารบ่อยครั้ง การจัดการธาตุอาหารอย่างเหมาะสมสามารถช่วยเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดข้าวได้อย่างมีประสิทธิภาพ

---

ไนโตรเจน ( N ): ธาตุสำคัญสำหรับการเจริญเติบโตของพืช

ไนโตรเจนเป็นธาตุอาหารหลักที่มีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโตของข้าว โดยเฉพาะในระยะการแตกกอและการตั้งท้อง การให้ไนโตรเจนในปริมาณที่เหมาะสมช่วยเพิ่มจำนวนกอและจำนวนรวงข้าว งานวิจัยของ Fernandes et al. (2017) พบว่า การจัดการไนโตรเจนในช่วงสำคัญเหล่านี้สามารถเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดได้อย่างชัดเจน

---

โพแทสเซียม (K): ธาตุสำคัญสำหรับการสะสมแป้งในเมล็ด

โพแทสเซียมมีบทบาทสำคัญในการเคลื่อนย้ายน้ำตาลจากใบไปยังเมล็ดข้าว ทำให้เมล็ดเต็มและสะสมแป้งได้ดี การให้โพแทสเซียมเพียงพอช่วยเพิ่มเปอร์เซ็นต์แป้งในเมล็ดข้าว งานวิจัยของ Worapoje et al. (2025) พบว่า การให้โพแทสเซียมในระดับ 60–80 กก. K₂O ต่อไร่ สามารถเพิ่มผลผลิตได้เฉลี่ย 15–25% โดยเฉพาะในดินที่โพแทสเซียมถูกชะล้างออกเร็ว การจัดการโพแทสเซียมผ่าน *ปุ๋ยทางใบที่มี K สูง* ยังช่วยให้ข้าวรับธาตุได้ทันใจและลดการสูญเสียธาตุออกจากดิน

---

สังกะสี (Zn): ธาตุสำคัญสำหรับการสังเคราะห์โปรตีนและการเจริญเติบโตของพืช

สังกะสีมีบทบาทสำคัญต่อการสังเคราะห์โปรตีนและการเจริญเติบโตของต้นข้าว โดยเฉพาะในระยะตั้งท้องและการออกรวง การให้สังกะสีในปริมาณที่เหมาะสมช่วยเพิ่มจำนวนเมล็ดและคุณภาพเมล็ด งานวิจัยของ Kunlanit et al. (2023) พบว่า การให้สังกะสีทางใบสามารถเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดข้าวได้อย่างชัดเจน

---

การจัดการธาตุอาหารอย่างเหมาะสม

การจัดการธาตุอาหารอย่างเหมาะสมเป็นกุญแจสำคัญต่อผลผลิตสูงและคุณภาพเมล็ดข้าว โดยควรให้ไนโตรเจนในระยะการแตกกอและตั้งท้อง โพแทสเซียมในระยะการสะสมแป้ง และสังกะสีในระยะการออกรวง ในทางปฏิบัติ เกษตรกรหลายรายนิยมใช้ปุ๋ยสูตรครบถ้วนสำหรับระยะต้น เช่น *FK-1* เพื่อให้ต้นข้าวตั้งตัวและเจริญเติบโตได้เต็มที่ หลังจากนั้นเมื่อข้าวเข้าสู่ระยะสร้างรวงและสะสมแป้ง ก็อาจปรับไปใช้สูตรที่เน้นโพแทสเซียมและธาตุรองมากขึ้น เช่น *FK-3R* เพื่อสนับสนุนการออกรวงเต็มและคุณภาพเมล็ดอย่างต่อเนื่อง การจัดการลักษณะนี้สอดคล้องกับหลักเกษตรแม่นยำและงานวิจัยหลายชิ้นที่ชี้ว่าการให้ธาตุอาหารครบถ้วนและเหมาะสมตามระยะพืชช่วยเพิ่มผลผลิตและคุณภาพเมล็ดอย่างชัดเจน

---

สรุป

การจัดการธาตุอาหารอย่างเหมาะสมและครบถ้วน โดยเฉพาะ *ไนโตรเจน–โพแทสเซียม–สังกะสี* เป็นกุญแจสำคัญต่อการเพิ่มผลผลิตสูงและคุณภาพเมล็ดข้าว การใช้ปุ๋ยสูตรครบถ้วนอย่าง *FK-1* ในระยะต้นและปรับไปสู่สูตรที่เน้นโพแทสเซียมและธาตุรอง เช่น *FK-3R* ในระยะสร้างรวงและสะสมแป้ง สามารถช่วยให้ข้าวตั้งตัวได้ดี แข็งแรง และออกรวงเต็ม ส่งผลให้ผลผลิตสูงและคุณภาพเมล็ดดี

---

เอกสารอ้างอิง

* Fernandes, A. M., et al. (2017). Yield and nutritional requirements of cassava in response to potassium application. สืบค้นจาก [https://hero.epa.gov/hero/index.cfm/reference/details/reference_id/4260574](https://hero.epa.gov/hero/index.cfm/reference/details/reference_id/4260574
* Worapoje, N., Anusontpornperm, S., Thanachit, S., & Phun-iam, M. (2025). Effects of potassium thiosulfate foliar application on yield, nutrient uptake and potassium use efficiency of cassava planted in Satuk soil series. วารสารแก่นเกษตร, 53(2), 364–381. สืบค้นจาก [https://li01.tci-thaijo.org/index.php/agkasetkaj/article/view/264103](https://li01.tci-thaijo.org/index.php/agkasetkaj/article/view/264103
* Kunlanit, B., et al. (2023). Zinc foliar spray enhances growth, yield and economic returns of cassava. สืบค้นจาก [https://www.cropj.com/kunlanit_17_8_2023_621_626.pdf](https://www.cropj.com/kunlanit_17_8_2023_621_626.pdf

---

#ธาตุอาหารข้าว #ไนโตรเจนโพแทสเซียมสังกะสี #ผลผลิตข้าว #คุณภาพเมล็ดข้าว #เกษตรแม่นยำ #การจัดการธาตุอาหาร #ข้าวไทย #เกษตรวิจัย #FK1 #FK3R #ปุ๋ยครบถ้วน