ทำไมพืชถึง “ไม่กินปุ๋ย” ทั้งที่ใส่แล้ว? งานวิจัยไขคำตอบที่เกษตรกรต้องรู้

บทนำ

เกษตรกรจำนวนไม่น้อยมักสงสัยว่า “ใส่ปุ๋ยแล้ว แต่ทำไมพืชไม่โต?” หรือแม้แต่ใบเหลือง ผลผลิตลดลง ทั้งที่ลงทุนซื้อปุ๋ยราคาแพง ปัญหานี้เกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับ **ดิน น้ำ สภาพแวดล้อม และสมดุลธาตุอาหาร** ไม่ใช่เพียงแค่ “ใส่ปุ๋ย” แล้วพืชจะดูดซึมไปใช้ได้ทันที บทความนี้นำเสนอข้อมูลเชิงวิจัย เพื่ออธิบายเหตุผลว่าทำไมพืชถึง “ไม่กินปุ๋ย” และควรแก้ปัญหาอย่างไร

1. ค่า pH ของดินมีผลโดยตรงต่อการดูดซึมปุ๋ย

งานวิจัยของ **Marschner (2012)** ระบุว่า ความเป็นกรด–ด่างของดิน (pH) ส่งผลต่อการละลายและการเคลื่อนที่ของธาตุอาหาร หากดินเป็นกรดจัด (pH < 5.5) ธาตุฟอสฟอรัสจะจับตัวแน่นกับอะลูมิเนียมและเหล็ก ทำให้พืชดูดไม่ได้ ในขณะที่ดินด่างเกินไป (pH > 7.5) ธาตุเหล็กและสังกะสีจะตกตะกอนจนไม่ละลายน้ำ ส่งผลให้พืช “ไม่กินปุ๋ย”

2. ดินเสื่อมคุณภาพและอินทรียวัตถุต่ำ

จากการศึกษาของ **Lal (2020)** พบว่า ดินที่ขาดอินทรียวัตถุ (Organic Matter) มีความสามารถในการอุ้มน้ำและธาตุอาหารต่ำ ทำให้ปุ๋ยที่ใส่ลงไปสูญเสียไปกับการชะล้างหรือระเหยออกจากระบบดิน พืชจึงไม่ได้รับธาตุอาหารอย่างเพียงพอ

3. การใช้ปุ๋ยไม่ตรงกับความต้องการของพืช

การใส่ปุ๋ยผิดสูตรหรือผิดช่วงเวลา อาจทำให้พืชไม่สามารถใช้ธาตุอาหารได้ เช่น งานของ **Fageria et al. (2011)** ชี้ว่าพืชแต่ละระยะการเจริญเติบโตต้องการธาตุอาหารแตกต่างกัน หากใส่ไนโตรเจนมากในระยะออกดอก อาจทำให้ติดดอกน้อยลง และธาตุฟอสฟอรัส-โพแทสเซียมถูกจำกัดการใช้

4. สภาพแวดล้อมและความชื้นไม่เหมาะสม

การดูดปุ๋ยของรากพืชขึ้นกับความชื้นในดิน หากดินแห้งเกินไป ธาตุอาหารจะไม่สามารถเคลื่อนที่ไปยังรากได้ ในขณะที่น้ำมากเกินไปทำให้รากขาดอากาศและดูดธาตุอาหารไม่ได้เช่นกัน (Brady & Weil, 2019)

5. ปัญหารากพืชและจุลินทรีย์ดิน

ระบบรากที่เสียหายจากโรคพืชหรือสารเคมี ทำให้รากดูดปุ๋ยไม่ได้ อีกทั้งงานวิจัยยังพบว่า **จุลินทรีย์ดินที่มีประโยชน์** มีบทบาทช่วยย่อยและเปลี่ยนธาตุอาหารให้อยู่ในรูปที่พืชนำไปใช้ได้ (Richardson et al., 2009) หากดินเสื่อมโทรมและขาดจุลินทรีย์ พืชก็ “ไม่กินปุ๋ย”

แนวทางแก้ไขเพื่อให้พืชดูดปุ๋ยได้เต็มที่

* ปรับปรุง pH ของดินให้อยู่ระหว่าง 6.0–6.8
* เติมอินทรียวัตถุ เช่น ปุ๋ยคอก ปุ๋ยหมัก
* เลือกใช้ปุ๋ยสูตรตรงตามความต้องการของพืชในแต่ละระยะ
* รักษาสมดุลน้ำและการระบายน้ำของแปลง
* ส่งเสริมจุลินทรีย์ดินด้วยไบโอเฟอร์ติลไลเซอร์

สรุป

สาเหตุที่พืช “ไม่กินปุ๋ย” ทั้งที่ใส่แล้ว เกิดจากความซับซ้อนของปัจจัยด้าน **ดิน ปุ๋ย น้ำ สภาพแวดล้อม และชีววิทยาของดิน** เกษตรกรจึงควรมองการจัดการดินแบบองค์รวม ไม่ใช่เพียงการเพิ่มปุ๋ยเพียงอย่างเดียว หากจัดการถูกวิธี พืชก็จะดูดซึมธาตุอาหารได้เต็มที่ และเพิ่มผลผลิตอย่างยั่งยืน

Reference

* Marschner, P. (2012). *Marschner’s Mineral Nutrition of Higher Plants*. Academic Press.
* Fageria, N. K., Baligar, V. C., & Jones, C. A. (2011). *Growth and Mineral Nutrition of Field Crops*. CRC Press.
* Lal, R. (2020). *Managing soil health and soil carbon*. Environmental Sustainability.
* Brady, N. C., & Weil, R. R. (2019). *The Nature and Properties of Soils*. Pearson.
* Richardson, A. E., et al. (2009). *Acquisition of phosphorus and nitrogen in the rhizosphere and plant growth promotion by microorganisms*. Plant and Soil.

#ปุ๋ยพืชไม่กิน #ทำไมพืชไม่โต #วิธีแก้พืชไม่กินปุ๋ย #ความรู้เกษตร #วิจัยการเกษตร #ดินเสื่อมคุณภาพ #ปรับปรุงดิน #การใส่ปุ๋ยที่ถูกต้อง #การเกษตรยั่งยืน #ความรู้เกษตรกร