การจัดการอ้อยโรงงานในระยะสะสมอาหาร เพื่อเพิ่มคุณภาพน้ำตาล และเพิ่มผลผลิต

บทคัดย่อ
ระยะสะสมอาหารของอ้อยโรงงานเป็นช่วงเวลาที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อคุณภาพและปริมาณผลผลิตน้ำตาล เนื่องจากเป็นระยะที่ลำต้นอ้อยทำหน้าที่สะสมซูโครสซึ่งเป็นองค์ประกอบหลักของค่า CCS การจัดการที่เหมาะสมในระยะนี้ ครอบคลุมการให้ธาตุอาหารโพแทสเซียม การจัดการน้ำ และการป้องกันกำจัดศัตรูพืช โดยเฉพาะหนอนกออ้อย บทความนี้นำเสนอหลักการเชิงสรีรวิทยา ผลการศึกษาวิจัย และข้อเสนอเชิงปฏิบัติที่สอดคล้องกับสภาพการผลิตอ้อยในประเทศไทย

1. บทนำ

อ้อย (*Saccharum officinarum L.*) เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญที่สร้างรายได้ให้กับเกษตรกรไทยและอุตสาหกรรมน้ำตาลโลก คุณภาพวัตถุดิบอ้อยที่ส่งเข้าโรงงานวัดได้จากค่า CCS (Commercial Cane Sugar) ซึ่งขึ้นกับปริมาณซูโครสในลำต้น การเพิ่มค่า CCS จึงเป็นเป้าหมายหลักของการจัดการอ้อยในช่วงปลายฤดูการผลิต

ระยะสะสมอาหาร (maturation phase) ของอ้อยเกิดขึ้นเมื่ออ้อยมีอายุ 8–10 เดือน ทั้งนี้ขึ้นกับพันธุ์และสภาพแวดล้อม โดยเป็นระยะที่การเจริญเติบโตทางลำต้นเริ่มชะลอลง ขณะที่การเคลื่อนย้ายและการสะสมซูโครสเพิ่มขึ้น การจัดการปัจจัยการผลิตอย่างเหมาะสมในระยะนี้จึงมีความสำคัญต่อคุณภาพผลผลิต

2. บทบาทของโพแทสเซียมต่อการสะสมน้ำตาล

โพแทสเซียม (K) เป็นธาตุอาหารหลักที่เกี่ยวข้องกับ

* การเปิด–ปิดปากใบ
* การลำเลียงน้ำตาลจากใบสู่ท่อน้ำเลี้ยงในลำต้น
* การรักษาสมดุลออสโมซิสในเซลล์

การศึกษาโดย Sundara (1998) และ Gopalasundaram et al. (2012) รายงานว่า การใส่โพแทสเซียมในช่วง 5–6 เดือนหลังปลูก ช่วยเพิ่มปริมาณซูโครสในลำอ้อยได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยพบว่าการให้โพแทสเซียมในอัตรา 8–12 กก. K₂O/ไร่ มีผลเพิ่มค่า CCS เฉลี่ย 0.5–0.9 หน่วย

ทั้งนี้ เกษตรกรไทยนิยมใช้โพแทสเซียมคลอไรด์ (KCl) แต่ในดินที่มีปัญหาความเค็มหรือมีคลอไรด์สะสมสูง อาจเลือกใช้โพแทสเซียมซัลเฟต (K₂SO₄) เพื่อป้องกันผลกระทบต่อการเจริญเติบโต

3. การจัดการน้ำในระยะปลายฝน

สภาพน้ำฝนที่มากเกินไปในระยะปลายฤดู ส่งผลให้น้ำตาลในลำอ้อยเจือจาง ขณะที่การขาดน้ำรุนแรงจะลดการสังเคราะห์แสงและทำให้ค่า CCS ต่ำลงเช่นกัน งานวิจัยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบว่า การรักษาความชื้นในดินให้อยู่ที่ระดับ 60–70% ของ field capacity เป็นปัจจัยที่ช่วยให้การสะสมซูโครสมีประสิทธิภาพสูงสุด

นอกจากนี้ การงดการให้น้ำก่อนการเก็บเกี่ยวประมาณ 30–45 วัน ช่วยเร่งการสะสมซูโครสและเพิ่มค่า CCS ได้เฉลี่ย 0.7–1.2 หน่วย

4. การป้องกันกำจัดหนอนกออ้อย

หนอนกออ้อย (*Chilo sacchariphagus* และ *Scirpophaga excerptalis*) เป็นศัตรูพืชที่สร้างความเสียหายต่อคุณภาพอ้อยในระยะสะสมอาหาร โดยการเจาะลำต้นทำให้การลำเลียงอาหารบกพร่อง ส่งผลให้ค่า CCS ลดลงและทำให้เกิดการเน่าเสียภายใน

แนวทางที่มีประสิทธิภาพคือการจัดการแบบบูรณาการ (IPM) ได้แก่

* การสำรวจแปลงสม่ำเสมอ
* การใช้ชีววิธี เช่น แตนเบียนไข่ *Trichogramma chilonis* และแตนเบียนหนอน *Cotesia flavipes*
* การใช้สารชีวภัณฑ์ เช่น *Bacillus thuringiensis*
* การใช้สารเคมีควบคุมเมื่อมีการระบาดรุนแรง โดยเลือกใช้สารออกฤทธิ์เฉพาะต่อหนอนกอ และหลีกเลี่ยงการใช้ซ้ำบ่อยครั้งเพื่อชะลอการดื้อยา

5. สรุปและข้อเสนอแนะ

การเพิ่มคุณภาพอ้อยโรงงานในระยะสะสมอาหารควรให้ความสำคัญกับ

5.1. การใส่โพแทสเซียมในปริมาณที่เหมาะสมเพื่อเพิ่มการลำเลียงและการสะสมซูโครส
5.2. การจัดการน้ำให้อยู่ในระดับสมดุล และงดให้น้ำก่อนการเก็บเกี่ยว
5.3. การป้องกันหนอนกออ้อยโดยใช้วิธีการแบบบูรณาการ

การดำเนินการทั้งสามแนวทางร่วมกัน สามารถเพิ่มค่า CCS ได้เฉลี่ย 0.5–1.2 หน่วย และเพิ่มผลผลิตอ้อยได้ 8–15% เมื่อเทียบกับแปลงที่ขาดการจัดการอย่างเหมาะสม

✍️ ข้อเสนอแนะเชิงวิจัย
ควรมีการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างอัตราโพแทสเซียมกับพันธุ์อ้อยต่าง ๆ ภายใต้สภาพดินและภูมิอากาศของแต่ละพื้นที่ ตลอดจนการพัฒนาเทคโนโลยีชีววิธีเพื่อควบคุมหนอนกออ้อยอย่างยั่งยืน ซึ่งจะช่วยยกระดับคุณภาพอ้อยโรงงานของประเทศในระยะยาว

เอกสารอ้างอิง

Gopalasundaram, P., Bhaskaran, A., & Rakkiyappan, P. (2012). Integrated nutrient management in sugarcane. *Sugar Tech, 14*(1), 3–20. [https://doi.org/10.1007/s12355-012-0143-y](https://doi.org/10.1007/s12355-012-0143-y

Sundara, B. (1998). *Sugarcane cultivation*. Vikas Publishing House, New Delhi.

กรมวิชาการเกษตร. (2561). *คำแนะนำการใช้ปุ๋ยสำหรับพืชเศรษฐกิจ*. สำนักวิจัยและพัฒนาการเกษตร เขตที่ 3 กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.

สถานีวิจัยอ้อยมหาสารคาม. (2565). รายงานผลการวิจัยการจัดการธาตุอาหารและน้ำต่อคุณภาพอ้อยโรงงาน. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร.

Srivastava, A. K., & Rai, M. K. (2012). Sugarcane production: Impact of climate change and its mitigation. *Biodiversity and Bioeconomics of Sugarcane*, 67–82. Springer.

#อ้อยโรงงาน #สะสมอาหาร #เพิ่มคุณภาพน้ำตาล #ปุ๋ยโปแตสเซียม #จัดการน้ำอ้อย #ป้องกันหนอนกอ #เกษตรวิชาการ #เกษตรแม่นยำ #ความหวานอ้อย #ฟาร์มเกษตร