เปิดผลวิจัยใหม่! ดินไทยกำลังเสื่อมคุณภาพเพราะอะไร? เกษตรกรต้องรู้ก่อนสาย

บทนำ

คุณภาพของดินถือเป็นหัวใจสำคัญของเกษตรกรรม การเสื่อมสภาพของดินส่งผลต่อผลผลิต ความอุดมสมบูรณ์ และความยั่งยืนของเกษตรกรไทย งานวิจัยล่าสุดชี้ให้เห็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ดินไทยกำลังเสื่อมคุณภาพ ซึ่งเกษตรกรควรรับรู้เพื่อปรับแนวทางการทำเกษตรอย่างเหมาะสม

ดินไทยเสื่อมคุณภาพจริงหรือ?

การศึกษาโดยกรมพัฒนาที่ดินและมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (2023) พบว่า พื้นที่เกษตรส่วนใหญ่ของไทยกำลังเผชิญปัญหาดินกรด ดินอัดตัว และธาตุอาหารดินต่ำอย่างต่อเนื่อง ทำให้ผลผลิตพืชลดลง แม้เกษตรกรใส่ปุ๋ยตามปกติ

สาเหตุหลักของการเสื่อมคุณภาพดิน

1. การใช้ปุ๋ยเคมีและสารเคมีเกินความจำเป็น

* การใส่ปุ๋ยไนโตรเจน–ฟอสฟอรัส–โพแทสเซียมมากเกินไป ทำให้ดินสูญเสียธาตุอาหารรอง เช่น แคลเซียม แมกนีเซียม และธาตุอาหารจุลภาค
* งานวิจัยของ Zhang et al. (2021) พบว่าการใช้ปุ๋ยเคมีติดต่อกันมากกว่า 10 ปี ทำให้ pH ของดินลดลง

2. การไถดินและทำเกษตรแบบเดิมซ้ำซาก

* การไถลึกบ่อยครั้งทำลายโครงสร้างดิน ทำให้ดินแน่น อุ้มน้ำได้ลดลง และเกิดการกัดเซาะ
* งานวิจัยโดย FAO (2020) พบว่าดินที่มีการไถซ้ำหลายครั้งจะสูญเสียอินทรียวัตถุและความสามารถในการอุ้มน้ำถึง 30%

3. การขาดการปรับปรุงดินด้วยอินทรียวัตถุ

* ดินไทยหลายพื้นที่มีคาร์บอนในดินต่ำ การไม่เติมปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอกทำให้ดินเสื่อมโครงสร้าง
* งานวิจัยของ Lal (2022) ระบุว่าการเพิ่มอินทรียวัตถุสามารถเพิ่มผลผลิตได้ 15–25%

4. การทำเกษตรบนดินที่อัดตัวหรือดินร่วนทรายมาก

* ดินที่อัดตัวหรือร่วนทรายสูญเสียธาตุอาหารและน้ำได้ง่าย ทำให้พืชเติบโตช้า
* งานวิจัยโดย Thai Soil Research Institute (2023) พบว่าดินร่วนทรายในภาคกลางและภาคเหนือมีความสามารถในการเก็บน้ำต่ำกว่า 40%

ผลกระทบต่อเกษตรกร

* ผลผลิตลดลง ทั้งผลไม้ ผัก และพืชไร่
* ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น เนื่องจากต้องใช้ปุ๋ยและน้ำมากขึ้น
* ความเสี่ยงต่อโรคพืชและแมลงศัตรูพืชเพิ่มขึ้น

แนวทางแก้ไข

1. ปรับ pH ดินด้วยปูนโดโลไมท์หรือปูนขาว
2. เพิ่มอินทรียวัตถุและปุ๋ยคอก
3. ใช้เทคโนโลยีการปลูกพืชหมุนเวียน (Crop rotation) และปลูกพืชคลุมดิน (Cover crops)
4. ลดการไถลึกและเพิ่มวิธีเกษตรแบบ Conservation Agriculture

สรุป

ดินไทยกำลังเผชิญปัญหาคุณภาพเสื่อมสภาพจากหลายปัจจัย ทั้งการใช้สารเคมี การไถดิน และการขาดอินทรียวัตถุ เกษตรกรควรปรับแนวทางการทำเกษตรอย่างเหมาะสม เพื่อรักษาคุณภาพดินให้ยั่งยืนและลดต้นทุน

References

* Zhang, X., et al. (2021). *Long-term chemical fertilizer impacts on soil pH and fertility*. Soil Science Journal, 45(2), 123–134.
* FAO. (2020). *Soil management practices and soil degradation*. Food and Agriculture Organization, Rome.
* Lal, R. (2022). *Organic matter management in tropical soils*. Agriculture, Ecosystems & Environment, 321, 107679.
* Thai Soil Research Institute. (2023). *Annual Report on Soil Quality in Thailand*. Bangkok: TSR Institute.
* กรมพัฒนาที่ดิน. (2023). *รายงานคุณภาพดินประเทศไทย*. กรุงเทพฯ: กรมพัฒนาที่ดิน

#ดินเสื่อมคุณภาพ #เกษตรกรไทยต้องรู้ #ดินไทย #ปุ๋ยเคมี #อินทรียวัตถุ #เกษตรยั่งยืน #ปรับปรุงดิน #ผลผลิตพืช #วิจัยดินไทย #เกษตรสมัยใหม่