ธาตุอาหารรอง–เสริม ที่เกษตรกรมองข้าม แต่พลิกผลผลิตได้เป็นอย่างมาก

บทนำ

การบำรุงพืชเศรษฐกิจในปัจจุบันมักมุ่งเน้นไปที่ ธาตุอาหารหลัก (N-P-K) เนื่องจากธาตุเหล่านี้มีบทบาทชัดเจนต่อการเจริญเติบโตของพืชและผลผลิต แต่ในความเป็นจริง ธาตุอาหารรอง (Secondary Nutrients) และ ธาตุอาหารเสริม (Micronutrients) แม้ต้องการในปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่กลับมีผลต่อกระบวนการสรีรวิทยาและคุณภาพผลผลิตอย่างมาก หากละเลย การใส่ปุ๋ย N-P-K อย่างเดียวก็ไม่สามารถทำให้ผลผลิตถึงศักยภาพสูงสุดได้

ธาตุอาหารรองและเสริมที่พบบ่อยในพืชเศรษฐกิจ ได้แก่

* ธาตุอาหารรอง: แคลเซียม (Ca), แมกนีเซียม (Mg), กำมะถัน (S)
* ธาตุอาหารเสริม: โบรอน (B), สังกะสี (Zn), แมงกานีส (Mn), เหล็ก (Fe), ทองแดง (Cu), โมลิบดีนัม (Mo), คลอรีน (Cl)

บทความนี้จะนำเสนอ ความสำคัญของธาตุอาหารรอง–เสริม กลไกการทำงานในพืช อาการขาดที่พบบ่อย และแนวทางการจัดการ พร้อมแนวทางการใช้ผลิตภัณฑ์เสริม เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการดูดซึมและการใช้ประโยชน์ของธาตุอาหาร

---

1. ความสำคัญของธาตุอาหารรอง

# แคลเซียม (Ca)

* เป็นองค์ประกอบสำคัญของผนังเซลล์ และช่วยรักษาความแข็งแรงของเนื้อเยื่อ
* ป้องกัน ผลแตก และ การเกิดโรคที่เกี่ยวข้องกับแผลบนพืช
* ช่วยให้รากและจุดเจริญยอดพัฒนาปกติ

# แมกนีเซียม (Mg)

* เป็นแกนกลางของ **คลอโรฟิลล์** มีบทบาทสำคัญต่อการสังเคราะห์แสง
* ส่งเสริมการสร้างคาร์โบไฮเดรตและการเคลื่อนย้ายอาหารในพืช
* ช่วยให้พืชทนต่อความเครียดจากสภาพแวดล้อม

# กำมะถัน (S)

* เป็นส่วนประกอบของกรดอะมิโนและโปรตีน
* มีบทบาทในการสร้างเอนไซม์และวิตามินบางชนิด
* ช่วยให้พืชแข็งแรงและทนทานต่อโรค

---

2. ความสำคัญของธาตุอาหารเสริม

# โบรอน (B)

* เกี่ยวข้องกับ การงอกของเกสรและการติดผล
* ช่วยให้เนื้อเยื่อผลไม้เจริญสมบูรณ์ ป้องกัน ผลแตกหรือผลลีบ
* ขาดโบรอนในไม้ผล เช่น ทุเรียน มังคุด หรือลำไย จะทำให้การติดผลลดลง

# สังกะสี (Zn)

* มีบทบาทสำคัญในการสร้าง ฮอร์โมนพืช Auxin
* ส่งผลต่อการแตกกอ การเจริญยอด และการพัฒนาระบบราก
* ข้าวและอ้อยที่ขาดสังกะสี จะมีใบสั้น แตกกอน้อย และผลผลิตต่ำ

# แมงกานีส (Mn)

* ช่วยในการ สังเคราะห์แสงและเมตาบอลิซึมของคาร์โบไฮเดรต
* เป็นตัวกระตุ้นเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างสารต้านอนุมูลอิสระ
* การขาดแมงกานีสทำให้ใบซีดเหลืองและกระทบการสร้างอาหาร

# เหล็ก (Fe)

* จำเป็นต่อการสร้างคลอโรฟิลล์และกระบวนการหายใจในเซลล์
* ขาดเหล็กทำให้ใบซีดและการเจริญเติบโตช้า

# ทองแดง (Cu)

* เกี่ยวข้องกับการสร้างเอนไซม์หลายชนิด
* มีผลต่อการเจริญเติบโตของรากและพัฒนาการทางสรีรวิทยา

# โมลิบดีนัม (Mo)

* สำคัญต่อ การตรึงไนโตรเจน และการเปลี่ยนไนเตรตเป็นแอมโมเนียในพืช
* ขาด Mo ทำให้พืชไม่สามารถนำไนโตรเจนไปใช้ได้เต็มที่

# คลอรีน (Cl)

* มีบทบาทในการสังเคราะห์แสงและการสร้างแรงดันออสโมติก
* ช่วยให้พืชทนต่อความแห้งแล้ง

---

3. อาการขาดธาตุอาหารรอง–เสริมในพืชเศรษฐกิจ

* ข้าวและอ้อย: ขาด Zn ใบสั้น แตกกอน้อย ผลผลิตลด
* ไม้ผล (ทุเรียน มังคุด ลำไย): ขาด B ผลลีบหรือแตก ติดผลไม่สมบูรณ์
* มันสำปะหลัง: ขาด Mn ใบซีดเหลือง การสังเคราะห์แสงลดลง หัวเล็ก

การตรวจสอบสภาพพืชและดินเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้สามารถเสริมธาตุอาหารได้อย่างตรงจุด

---

4. แนวทางการจัดการธาตุอาหารรอง–เสริม

1. ปุ๋ยทางใบ:

* ใช้ปุ๋ยที่มีธาตุอาหารรอง–เสริมครบถ้วน เช่น FK-1 ที่รวม N, P, K พร้อม Mg และ Zn
* สามารถใช้พ่นทางใบช่วงที่พืชต้องการสูง เช่น ก่อนออกดอกหรือติดผล

2. ปรับปรุงดินด้วยฮิวมิค FK:

* ช่วยปรับโครงสร้างดิน เพิ่มการอุ้มน้ำและธาตุอาหาร
* ทำให้รากดูดซึมธาตุอาหารรองและเสริมได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น

3. ให้ธาตุเฉพาะที่จำเป็น:

* ใช้ B, Zn, Mn ในรูปที่ละลายน้ำได้ ตามผลการวิเคราะห์ดินและใบ
* เว้นช่วงใส่ปุ๋ยให้เหมาะสม เพื่อหลีกเลี่ยงการสะสมธาตุเกิน

4. ตรวจสอบอาการขาดธาตุอาหาร:

* สังเกตใบ ผล และราก เพื่อวางแผนใส่ปุ๋ยตรงจุด
* ควบคู่กับการจัดการ N-P-K เพื่อให้พืชเจริญเต็มศักยภาพ

---

5. สรุป

แม้ ธาตุอาหารรองและเสริม จะต้องการในปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่เป็น ตัวแปรสำคัญที่สามารถพลิกผลผลิตได้สูงมาก การจัดการธาตุอาหารเหล่านี้อย่างเหมาะสม ไม่ว่าจะเป็นการใช้ปุ๋ยทางใบอย่าง FK-1 หรือการปรับปรุงดินด้วยฮิวมิค FK จะช่วยให้พืชแข็งแรง ติดผลดี และคุณภาพผลผลิตสูงขึ้นอย่างยั่งยืน

---

# แหล่งอ้างอิง

* Marschner, H. (2012). Marschner's Mineral Nutrition of Higher Plants. Academic Press.
* FAO (2006). Plant nutrition for food security. FAO Fertilizer and Plant Nutrition Bulletin 16.
* กรมวิชาการเกษตร. (2561). ธาตุอาหารพืชและการใช้ปุ๋ย.
* Mengel, K., & Kirkby, E. A. (2001). Principles of Plant Nutrition. Springer.

---

#ธาตุอาหารรอง #ธาตุอาหารเสริม #FK1 #ฮิวมิคFK #เกษตรกรไทย #พืชเศรษฐกิจ #เพิ่มผลผลิต #ปุ๋ยทางใบ #สังเคราะห์แสง #เกษตรวิชาการ