ดินเปรี้ยว–ดินเค็ม ตรวจง่ายด้วยของใช้ในบ้าน! รู้ปัญหาไว แก้ง่ายแบบชาวบ้านก็ทำได้

บทนำ

ดินเปรี้ยว ดินเค็ม ทำพืชโตช้า ผลผลิตลดลง เกษตรกรตรวจเองได้ง่าย ๆ โดยใช้ของในบ้าน เช่น น้ำส้มสายชู เบกกิ้งโซดา เกลือ พร้อมวิธีแก้แบบ “ทำได้ทันที” ไม่ต้องลงทุนสูง อิงข้อมูลวิจัยจากกรมพัฒนาที่ดินและงานวิชาการ อัปเดตปี 2024

ดินเปรี้ยว–ดินเค็มเกิดจากอะไร?

✅ ดินเปรี้ยว (Acidic Soil)

เกิดจาก

* น้ำขังนาน ทำให้เกิดการออกซิไดซ์ของ “ไพไรต์ (FeS₂)” → เปลี่ยนเป็นกรดซัลฟิวริก
* การใส่ปุ๋ยไนโตรเจนต่อเนื่อง ทำให้ดินสะสมไฮโดรเจนไอออน
* การชะล้างแร่ธาตุ เช่น แคลเซียม–แมกนีเซียมออกจากดินในพื้นที่ฝนตกมาก

ผลกระทบ รากไหม้ ใบเหลือง พืชไม่กินปุ๋ย แม้ใส่เยอะแค่ไหนก็ไม่โต

✅ ดินเค็ม (Saline Soil)

เกิดจาก

* เกลือสะสมจากแหล่งน้ำใต้ดิน (โซเดียมคลอไรด์/โซเดียมซัลเฟต) ลอยขึ้นผิว
* ใช้น้ำเค็ม–น้ำกร่อยรดพืช
* ปุ๋ยเคมีสะสมในแปลง โดยเฉพาะพื้นที่อากาศร้อน แหล่งน้ำตื้น

ผลกระทบ: พืชใบไหม้ ปลายใบแห้ง ขอบใบกรอบ พืชดูดน้ำไม่ได้เพราะแรงดึงออสโมซิสสูง

วิธีตรวจดินเปรี้ยว–ดินเค็ม “ด้วยของใช้ในบ้าน”

1) ตรวจดินเปรี้ยวด้วยน้ำส้มสายชู (Acidity Test)

อุปกรณ์: น้ำส้มสายชู 5%, ดินแห้งเล็กน้อย
วิธี:

1. ใส่ดิน 2 ช้อนโต๊ะในแก้ว
2. หยดน้ำส้มสายชู 1–2 ช้อน
3. สังเกตการเกิดฟอง

ผลลัพธ์:

* มีฟองมาก → ดินไม่เปรี้ยว (pH > 6.5)
* ไม่มีฟอง → ดินเปรี้ยวจัด (pH < 5.5)

อิง: ภาควิชาปฐพีวิทยา มก. และ LDD Soil Test Guideline 2023

2) ตรวจดินเค็มด้วยการละลายน้ำ + ทดสอบกลิ่น/รสเค็ม (วิธีชาวบ้าน)

อุปกรณ์: น้ำสะอาด, ขวดแก้วใส
วิธี:

1. ผสมดินกับน้ำในอัตรา 1 : 2
2. เขย่าแรง ๆ 30 วินาที
3. ตั้งทิ้งไว้ 10 นาที
4. แตะน้ำเล็กน้อยปลายลิ้น “แตะสัมผัส” (ไม่ใช่ชิม) หรือสังเกตเกล็ดคราบเกลือบนผิว

ผลลัพธ์:

* มีรสเค็ม/ผิวหน้าขาว → ดินเค็มสูง
* ไม่มี → ปกติ

อิง: Ghassemi et al., “Soil Salinity Assessment”, FAO, 2022

3) ทดสอบระดับโซเดียมด้วย “สบู่” (Soap Test – บ้าน ๆ แต่ได้ผลดี)

ดินเค็มจะทำให้น้ำสบู่ “ไม่เกิดฟอง”

วิธี:

1. เติมน้ำดิน 100 ml
2. ใส่น้ำยาล้างจาน 1 หยด
3. เขย่า

ผลลัพธ์:

* ฟองน้อยมาก → ดินโซเดียมสูง (Sodic Soil)
* ฟองปกติ → ปลอดภัย

อิง: USDA Salinity Lab Manual 2021*

วิธีแก้ดินเปรี้ยว–ดินเค็มแบบชาวบ้าน ทำได้ทันที (ปลอดภัย+ประหยัด)

1) วิธีแก้ “ดินเปรี้ยว” แบบประหยัด

✓ โรยปูนโดโลไมท์ 50–100 กก./ไร่

ปรับ pH ให้ดีขึ้น เพิ่มแคลเซียม–แมกนีเซียม

อิง: กรมพัฒนาที่ดิน, 2023

✓ ใส่น้ำหมักชีวภาพจากเปลือกไข่ + น้ำมะพร้าว

* แคลเซียมช่วยลดความเป็นกรด
* เพิ่มจุลินทรีย์ดี

สูตรชาวบ้าน:
เปลือกไข่ป่น 1 กก. + น้ำมะพร้าว 5 ลิตร → หมัก 7–14 วัน

✓ ระบายน้ำขัง–ยกร่องทันที

ดินเปรี้ยวเกิดจากน้ำขัง การแก้คือต้องตัดแหล่งเกิดกรด

2) วิธีแก้ “ดินเค็ม” แบบทำได้จริงในพื้นที่เค็มจัด

✓ ปลูกพืชปรับดิน เช่น ปอเทือง ถั่วพร้า

พืชตระกูลถั่วช่วยเพิ่มอินทรียวัตถุ ทำให้เกลือเคลื่อนลงชั้นล่าง

✓ ขังน้ำจืดแช่ดิน 2–3 วัน แล้วปล่อยออก (Leaching)

น้ำจืดจะพาเกลือซึมลงล่าง

อิง: FAO Irrigation & Drainage Paper 2022

✓ ใช้ฟางคลุมหนา ๆ 5–10 ซม.

ลดการระเหยน้ำ ซึ่งเป็นสาเหตุให้เกลือขึ้นมาบนผิวดิน

✓ เติมปุ๋ยอินทรีย์/ขี้วัว 1–2 ตันต่อไร่

อินทรียวัตถุช่วยจับโซเดียม ลดการสะสมเกลือ

สรุป

* ดินเปรี้ยว–ดินเค็ม เกษตรกรตรวจได้เองด้วย “น้ำส้มสายชู – เบกกิ้งโซดา – สบู่ – น้ำ”
* วิธีแก้เน้นแบบ “ทำเองได้ ไม่ต้องเครื่องมือแพง”
* วิธีที่ได้ผลดีและเร็วที่สุดคือ **ปรับ pH ด้วยโดโลไมท์ + คลุมดิน + แช่น้ำจืดไล่เกลือ**
* เมื่อรู้ค่าดินแม้แบบง่าย ๆ ก็ทำให้ใส่ปุ๋ยถูก ช่วยลดต้นทุน เพิ่มผลผลิต

Reference (อ้างอิงงานวิชาการ)

* กรมพัฒนาที่ดิน (LDD). “คู่มือการวิเคราะห์ดินภาคสนาม”, 2023.
* Ghassemi, F. et al. *Soil Salinity Assessment.* FAO, 2022.
* USDA Salinity Laboratory. *Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils*, 2021.
* ภาควิชาปฐพีวิทยา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. “เทคนิคตรวจดินเบื้องต้น”, 2024.

#ดินเปรี้ยว #ดินเค็ม #แก้ดินเสีย #ตรวจดินง่ายๆ #ความรู้เกษตร #เกษตรอินทรีย์ #ดินดีพืชงาม #เทคนิคชาวบ้าน #ปรับปรุงดิน #ความรู้เกษตรกร