ธาตุแมกนีเซียม–สังกะสี ทำไมจำเป็นกว่าที่คิด? ขาดแค่ 2 ตัว ผลผลิตลดครึ่ง!

บทนำ (Introduction)

แมกนีเซียม (Mg) และสังกะสี (Zn) เป็นธาตุอาหารรอง–เสริมที่มักถูกละเลย ทั้งที่มีบทบาทสำคัญต่อ การสังเคราะห์แสง การเจริญเติบโต การสร้างดอก–ติดผล และความแข็งแรงของพืช งานวิจัยจำนวนมากยืนยันว่าเพียงแค่พืช “ขาด Mg และ Zn” ระดับ ผลผลิตสามารถลดลง 30–50% โดยไม่ต้องมีโรคหรือศัตรูพืชร่วมด้วย (Marschner, 2012; Alloway, 2008)

บทความนี้สรุปหลักฐานเชิงวิชาการ พร้อมแนวทางจัดการที่นำไปใช้ได้จริงสำหรับเกษตรกรไทย

1. บทบาทสำคัญของแมกนีเซียม (Mg)

1.1 Mg คือแกนกลางของคลอโรฟิลล์

กว่า 15% ของ Mg ทั้งหมดในใบพืชถูกใช้สร้าง “คลอโรฟิลล์” สารหลักของการสังเคราะห์แสง
➡ เมื่อขาด Mg → ใบเหลือง เส้นใบเขียว → สร้างอาหารลดลงทันที

1.2 ช่วยเคลื่อนย้ายน้ำตาลและแป้ง (Photoassimilate transport)

งานวิจัยของ Cakmak (2013) พบว่า Mg ช่วยผลักน้ำตาลจากใบไปยังผล หาก Mg ต่ำ
➡ ผลไม่โต แป้งไม่พอ ผลผลิตลด 30–40%

2. บทบาทสำคัญของสังกะสี (Zn)

2.1 Zn กระตุ้นการสร้างฮอร์โมนออกซิน (Auxin)

ออกซินเป็นฮอร์โมนควบคุมราก ยอด และการแตกกิ่ง งานวิจัยระบุว่า
➡ เมื่อขาด Zn → รากสั้น แตกแขนงน้อย → พืชดูดอาหารได้น้อยลงทันที

2.2 ควบคุมเอนไซม์กว่า 300 ชนิด

Zn จำเป็นต่อกระบวนการต้านทานความเครียด เช่น ร้อนจัด–แล้งจัด
งานวิจัยของ Broadley (2007) ชี้ว่า
➡ ถ้า Zn ต่ำ พืชทนแล้งลดลง 40% และผลผลิตเครียดง่ายขึ้น

3. ทำไมขาดแค่ Mg + Zn ผลผลิตถึงลดครึ่ง? (Research Findings)

3.1 แมกนีเซียมขาด → สังเคราะห์แสงลดลงทันที

พบว่าค่า Photosynthesis ลดลงกว่า 45% ในพืชที่ขาด Mg 10 วัน (Hermans et al., 2004)

3.2 สังกะสีขาด → แบ่งเซลล์ช้าลง ผลไม่ขยาย

งานวิจัยในข้าวโพดพบผลผลิตลดถึง 50% เมื่อ Zn ต่ำกว่า 0.5 mg/kg (Alloway, 2008)

3.3 ขาดทั้งคู่ = การเจริญเติบโตชะงัก + การติดผลผิดปกติ

Mg ต่ำ → ใบสร้างอาหารไม่ได้
Zn ต่ำ → ผลไม่ขยาย
ทั้งสองมีผล “เสริมกัน” ทำให้ผลผลิตลดลงแบบ ทวีคูณ ไม่ใช่ลดทีละตัว

4. อาการพืชขาด Mg และ Zn (สังเกตง่ายแบบนักวิชาการ)

เมื่อขาดแมกนีเซียม (Mg)

* ใบล่างเหลืองก่อน แต่เส้นใบยังเขียว
* ผลเล็ก แป้งน้อย
* โตช้า แม้ใส่ปุ๋ย NPK ก็ไม่ตอบสนอง

เมื่อขาดสังกะสี (Zn)

* ใบอ่อนเล็กกว่าปกติ
* ข้อถี่ กิ่งไม่ยืด
* ยอดแห้งง่าย
* ติดดอกน้อย ติดผลยาก

5. วิธีแก้ปัญหาแบบยั่งยืน (Sustainable Solutions)

5.1 ปรับดินให้มีค่า pH 6.0–6.5

ดินกรดจัดทำให้ Zn จับตัวกับเหล็กและอะลูมิเนียม ส่วนดินด่างทำให้ Mg ดูดได้ยาก

5.2 เติมธาตุรองที่ดูดซึมเร็ว

เช่น

* แมกนีเซียมในรูป MgSO₄
* สังกะสีในรูป ZnSO₄ หรือ Zn-EDTA

5.3 ฉีดพ่นทางใบเพื่อแก้เฉียบพลัน

งานวิจัยยืนยันว่า “Zn พ่นทางใบ” มีประสิทธิภาพดูดซึมมากกว่าทางดิน 3–5 เท่า
คล้ายกันกับ Mg ในพืชตระกูลผลไม้

5.4 เติมอินทรียวัตถุสม่ำเสมอ

อินทรียวัตถุช่วยปลดปล่อย Zn และป้องกัน Mg ถูกชะล้าง

ข้อสรุปสำหรับเกษตรกรไทย (Conclusion)

แมกนีเซียมและสังกะสีไม่ใช่ธาตุเสริมที่ “ใส่หรือไม่ใส่ก็ได้” แต่เป็นตัวกำหนดผลผลิตโดยตรง
การขาดเพียง 2 ธาตุนี้ สามารถทำให้ผลผลิตลดลงถึง ครึ่งหนึ่ง และทำให้พืชตอบสนองต่อปุ๋ยหลัก N–P–K ได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ

การจัดการให้ครบตั้งแต่ดิน–ใบ–ระบบราก จะช่วยให้
✔ ติดดอกดี
✔ ผลใหญ่
✔ เพิ่มเปอร์เซ็นต์ผลผลิต
✔ ลดความเครียดจากร้อน–แล้ง

อ้างอิง (References)

* Alloway, B.J. (2008). Zinc in Soils and Crop Nutrition.
* Broadley, M. et al. (2007). Zinc in plants and human nutrition.
* Cakmak, I. (2013). Agronomic biofortification of cereals.
* Hermans, C. et al. (2004). How magnesium deficiency affects photosynthesis.
* Marschner, P. (2012). Mineral Nutrition of Higher Plants.