จุลธาตุกับระบบรากอ้อย: กลไกการฟื้นฟูอ้อยตอและการใช้ประโยชน์ธาตุอาหาร

บทนำ
อ้อย (Saccharum officinarum L.) เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญของไทยที่ปลูกต่อเนื่องหลายรอบตอ แต่ประสิทธิภาพการเจริญเติบโตของอ้อยตอมักลดลง เนื่องจากความเสื่อมโทรมของระบบราก ความสมบูรณ์ของดินที่ลดลง และการขาดแคลนธาตุอาหาร โดยเฉพาะ จุลธาตุ (micronutrients) ที่มีบทบาทต่อการทำงานของเอนไซม์ กระบวนการสร้างพลังงาน และความแข็งแรงของราก การทำความเข้าใจบทบาทของจุลธาตุต่อการฟื้นฟูระบบรากอ้อยจึงเป็นกุญแจสำคัญในการเพิ่มผลผลิตและยืดอายุการตัดตอ

---

1. กลไกสรีรวิทยาของจุลธาตุต่อระบบรากอ้อย

* สังกะสี (Zn) → มีบทบาทต่อการสังเคราะห์ออกซิน (auxin) ฮอร์โมนสำคัญที่กระตุ้นการเจริญของรากแขนง งานวิจัยของ Cakmak (2000) ระบุว่า การขาดสังกะสีทำให้รากสั้นและมีปริมาณรากฝอยลดลง
* เหล็ก (Fe) → จำเป็นต่อการหายใจระดับเซลล์ (cellular respiration) และการทำงานของ cytochromes หากขาดธาตุเหล็ก จะเกิดภาวะคลอโรซิส ส่งผลทางอ้อมให้พลังงานที่ส่งไปเลี้ยงรากลดลง
* ทองแดง (Cu) → เกี่ยวข้องกับการสร้าง lignin ในผนังเซลล์ ทำให้รากแข็งแรงและทนต่อโรคดิน เช่น โรครากเน่า
* แมงกานีส (Mn) → มีบทบาทต่อการกระตุ้นเอนไซม์ oxidase และ peroxidase ช่วยป้องกันการเกิด oxidative stress ที่ราก และกระตุ้นการดูดซึมไนโตรเจน
* โบรอน (B) → ช่วยเสริมการยืดตัวของเซลล์รากและการสร้างเนื้อเยื่อเจริญ (meristem) ทำให้รากอ้อยสามารถแตกแขนงและขยายพื้นที่หากินได้มากขึ้น

---

2. จุลธาตุกับการฟื้นฟูอ้อยตอ

เมื่ออ้อยถูกตัด ระบบรากเดิมจะสูญเสียความสมบูรณ์ไปบางส่วน การสร้างรากใหม่จึงเป็นหัวใจสำคัญต่อการแตกหน่อและการเจริญเติบโตของอ้อยตอ

* การเสริม **Zn และ B** มีรายงานว่าสามารถกระตุ้นการแตกรากใหม่และเพิ่มจำนวนรากฝอยได้อย่างมีนัยสำคัญ (Singh et al., 2018)
* **Fe และ Mn** ช่วยเพิ่มการหายใจและสังเคราะห์ ATP ซึ่งเป็นพลังงานหลักในการงอกรากใหม่
* **Cu** เสริมความทนทานต่อเชื้อราดินที่มักเข้าทำลายรากอ้อยตอที่อ่อนแอ

---

3. จุลธาตุกับประสิทธิภาพการใช้ประโยชน์ธาตุอาหาร (Nutrient Use Efficiency: NUE)

ระบบรากที่มีสุขภาพดีจากการได้รับจุลธาตุครบถ้วน สามารถเพิ่ม NUE ของธาตุหลัก (N, P, K) ได้อย่างมีนัยสำคัญ

* Zn และ B ช่วยเพิ่มพื้นที่รากฝอย → ทำให้ดูดไนโตรเจนและโพแทสเซียมได้ดีขึ้น
* Fe และ Mn ส่งเสริมกระบวนการเมตาบอลิซึม → ทำให้พืชใช้พลังงานจากธาตุหลักอย่างมีประสิทธิภาพ
* งานวิจัยในอินเดีย (Ramesh & Chandrasekaran, 2019) ชี้ว่า การจัดการธาตุรอง–เสริมร่วมกับปุ๋ย NPK สามารถเพิ่มประสิทธิภาพการสะสมน้ำตาลในอ้อยตอได้มากกว่าการให้ NPK เพียงอย่างเดียว

---

4. บทสรุปเชิงวิชาการ

จุลธาตุมีบทบาทสำคัญต่อการสร้างและฟื้นฟูระบบรากอ้อย โดยทำหน้าที่เป็นโคแฟกเตอร์ของเอนไซม์ กระตุ้นการเจริญของราก และเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ธาตุอาหารหลัก การจัดการธาตุอาหารที่สมดุลโดยเฉพาะ Zn, Fe, Mn, Cu และ B จึงเป็นกลยุทธ์สำคัญในการยืดอายุอ้อยตอ เพิ่มผลผลิต และรักษาความยั่งยืนของระบบการผลิตอ้อย

---

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

* Cakmak, I. (2000). Possible roles of zinc in protecting plant cells from damage by reactive oxygen species. New Phytologist, 146(2), 185–205.
* Singh, K., et al. (2018). Role of micronutrients in sugarcane productivity and sustainability. Journal of Plant Nutrition, 41(7), 901–913.
* Ramesh, P., & Chandrasekaran, B. (2019). Integrated nutrient management for sustaining sugarcane productivity. *Sugar Tech, 21*(4), 679–690.

---

#อ้อย #ฟื้นฟูอ้อยตอ #จุลธาตุพืช #ระบบรากอ้อย #ธาตุอาหารพืช #สังกะสี #โบรอน #การจัดการธาตุอาหาร #สรีรวิทยาพืช #วิจัยอ้อย