โรคที่มากับฝนในมันสำปะหลังและวิธีจัดการอย่างยั่งยืน

บทนำ

มันสำปะหลัง (Manihot esculenta Crantz) เป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญของเกษตรกรไทย โดยเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันออก การผลิตมันสำปะหลังมีความเสี่ยงสูงต่อโรคพืชที่ระบาดในช่วงฤดูฝน ซึ่งสภาพอากาศที่มีความชื้นสูง น้ำท่วมขัง และการระบาดของเชื้อราและแบคทีเรีย มักทำให้เกิดความเสียหายต่อผลผลิตและคุณภาพหัวมัน ดังนั้นการรู้เท่าทัน **โรคที่มากับฝนในมันสำปะหลัง** และการจัดการที่ถูกต้องจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง

โรคที่พบบ่อยในมันสำปะหลังช่วงฤดูฝน

1. โรคใบไหม้ (Cassava Leaf Blight)

* สาเหตุ: เชื้อรา *Cercospora henningsii* และ *Cercospora vicosae*
* อาการ: ใบเหลือง มีจุดสีน้ำตาลขอบม่วง แผ่กระจายจนใบแห้งร่วง ทำให้การสังเคราะห์แสงลดลง
* ผลกระทบ: ลดการสร้างแป้งในหัวมัน ผลผลิตต่ำลง

2. โรคใบด่างมันสำปะหลัง (Cassava Mosaic Disease: CMD)

* สาเหตุ: ไวรัสกลุ่ม *Begomovirus*
* การแพร่ระบาด: เพลี้ยอ่อนเป็นพาหะสำคัญ โดยเฉพาะในฤดูฝนที่มีแมลงชุก
* อาการ: ใบด่างเหลืองเขียว เส้นใบผิดปกติ ลำต้นแคระแกร็น หัวมันเล็ก

3. โรคแอนแทรคโนส (Anthracnose)

* สาเหตุ: เชื้อรา *Colletotrichum gloeosporioides*
* อาการ: กิ่งแห้งตาย มีแผลจุดสีน้ำตาลบนใบและก้าน ใบร่วงเร็ว
* ผลเสีย: ต้นทรุดโทรม เก็บเกี่ยวได้น้อย

4. โรครากเน่าและโคนเน่า (Root and Stem Rot)

* สาเหตุ: เชื้อรา *Phytophthora spp.* และ *Fusarium spp.*
* อาการ: โคนต้นเน่า มีเส้นใยสีขาวหรือชมพู รากเน่าดำ ต้นเหี่ยวตาย
* ผลกระทบ: สูญเสียทั้งผลผลิตและคุณภาพหัวมัน

วิธีการจัดการโรคมันสำปะหลังช่วงฝน

1. การจัดการเชิงป้องกัน

* เลือกพันธุ์ต้านทานโรค เช่น พันธุ์เกษตรศาสตร์ 50, ห้วยบง 80
* ใช้ท่อนพันธุ์สะอาด ปราศจากโรค
* ปลูกในดินระบายน้ำดี ไม่ท่วมขัง
* เว้นระยะปลูกเหมาะสม เพื่อลดความชื้นสะสม

2. การจัดการระหว่างการปลูก

* ตรวจแปลงสม่ำเสมอ หากพบต้นเป็นโรค ควรถอนและเผาทำลาย
* ใช้สารชีวภัณฑ์ เช่น *Trichoderma spp.* ควบคุมเชื้อราในดิน
* ปรับปรุงดินด้วยปุ๋ยอินทรีย์ เพิ่มความแข็งแรงของต้นมัน

3. การจัดการเชิงเคมี (เมื่อจำเป็น)

* ใช้สารป้องกันกำจัดเชื้อรา เช่น แมนโคเซบ (Mancozeb), คอปเปอร์ออกซีคลอไรด์ (Copper oxychloride) ตามคำแนะนำของกรมวิชาการเกษตร
* พ่นสารป้องกันในช่วงฝนตกชุกและเมื่อเริ่มพบอาการ
* ควรใช้สลับกลุ่มสารเพื่อลดการดื้อยา

แนวโน้มการวิจัยและพัฒนา

งานวิจัยล่าสุดมุ่งเน้นการใช้พันธุ์ต้านทานโรคผสมผสานกับการจัดการดินและชีวภัณฑ์ เพื่อสร้างระบบการผลิตมันสำปะหลังที่ **ยั่งยืน ลดต้นทุน และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม**

สรุป

โรคที่มากับฝนในมันสำปะหลัง เช่น ใบไหม้ ใบด่าง แอนแทรคโนส และรากเน่าโคนเน่า เป็นปัญหาหลักที่กระทบต่อเกษตรกรไทย การจัดการแบบผสมผสาน (Integrated Disease Management: IDM) โดยเน้นพันธุ์ต้านทาน การดูแลแปลงปลูก การใช้ชีวภัณฑ์ และสารเคมีอย่างเหมาะสม เป็นแนวทางที่มีประสิทธิภาพสูงสุด เพื่อให้เกษตรกรสามารถผลิตมันสำปะหลังได้ผลผลิตดีและมีคุณภาพ แม้ในช่วงฤดูฝน

อ้างอิง (Reference)

1. กรมวิชาการเกษตร. (2565). คู่มือการปลูกมันสำปะหลังและการจัดการโรค. กรุงเทพฯ: กรมวิชาการเกษตร.
2. CIAT (International Center for Tropical Agriculture). (2021). Cassava Diseases and Management.
3. FAO. (2022). Cassava: Disease management and control. Food and Agriculture Organization of the United Nations.

#มันสำปะหลัง #โรคมันสำปะหลัง #โรคพืชหน้าฝน #การจัดการโรคพืช #เกษตรกรไทย #มันสำปะหลังปลอดโรค #ปลูกมันสำปะหลัง #เกษตรอินทรีย์ #เกษตรยั่งยืน #ความรู้เกษตร