โรคพืชระบาดไว เพราะดินเป็นกรด–ด่างจริงหรือ? งานวิจัยตอบแล้ว

บทนำ

ดินถือเป็น “หัวใจ” ของการเพาะปลูก และค่าความเป็นกรด–ด่าง (pH) ของดินก็เป็นปัจจัยสำคัญที่เกษตรกรไม่ควรมองข้าม งานวิจัยหลายฉบับชี้ว่า **ค่าพีเอชของดินส่งผลต่อความสามารถในการดูดซึมธาตุอาหารของพืช และยังมีผลโดยตรงต่อการแพร่ระบาดของเชื้อโรคในดิน** ไม่ว่าจะเป็นเชื้อรา แบคทีเรีย หรือไส้เดือนฝอย โดยสภาพดินที่เป็นกรดจัดหรือด่างจัด อาจสร้างเงื่อนไขเอื้อต่อการขยายตัวของเชื้อสาเหตุโรคพืชได้

งานวิจัยยืนยัน: ดินกรด–ด่าง มีผลต่อการระบาดของโรคพืชจริง

1. ดินกรด (pH < 5.5)

* งานวิจัยของ Hao et al. (2017) พบว่าเชื้อ *Fusarium oxysporum* สาเหตุโรคเหี่ยวในพืชตระกูลแตงและมะเขือเทศ สามารถแพร่กระจายได้รวดเร็วขึ้นในสภาพดินที่มีความเป็นกรดสูง
* ดินกรดยังกระตุ้นให้เกิดการละลายของธาตุเหล็กและอะลูมิเนียมในระดับที่เป็นพิษต่อราก ส่งผลให้พืชอ่อนแอและต้านทานโรคได้น้อยลง

2. ดินด่าง (pH > 7.5)

* การศึกษาของ **Zhou et al. (2020)** พบว่าเชื้อรา *Rhizoctonia solani* และ *Sclerotinia sclerotiorum* เจริญเติบโตได้ดีขึ้นในสภาพดินด่าง ทำให้เกิดโรครากเน่าและโคนเน่าในถั่วเหลืองและข้าวสาลี
* ดินด่างยังทำให้การละลายของธาตุเหล็กและสังกะสีลดลง ส่งผลต่อความแข็งแรงของพืช และเปิดโอกาสให้เชื้อโรคเข้าทำลายได้ง่าย

3. ดินที่มี pH สมดุล (6.0–7.0)

* งานวิจัยของ **Agrios (2019)** ระบุว่า พืชส่วนใหญ่จะเติบโตได้ดีที่สุดในดินที่มี pH อยู่ระหว่าง 6.0–7.0 ซึ่งเป็นช่วงที่เชื้อสาเหตุโรคพืชเติบโตได้ยากกว่า และธาตุอาหารพืชละลายได้ดีที่สุด

กลไกที่ทำให้ดินกรด–ด่างเร่งการระบาดของโรค

* การเปลี่ยนแปลงของจุลินทรีย์ในดิน: ดินกรด–ด่างรุนแรงลดความหลากหลายของจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ เปิดช่องให้เชื้อโรคครอบงำระบบนิเวศดิน
* การดูดซึมธาตุอาหาร: pH ไม่เหมาะสม ทำให้ธาตุอาหารหลัก–รอง ไม่ละลาย พืชขาดสารอาหารและภูมิต้านทานลดลง
* ความเป็นพิษของธาตุ: ดินกรดจัดเพิ่มการละลายของ Al³⁺ และ Mn²⁺ ส่วนดินด่างทำให้เกิดการตกตะกอนของฟอสฟอรัส

แนวทางการจัดการ pH ของดินเพื่อลดโรคพืช

* ปรับดินกรดด้วย **ปูนขาว (CaCO₃)** หรือปูนโดโลไมท์ เพื่อยกระดับ pH
* ปรับดินด่างด้วยการใส่ **อินทรียวัตถุและกำมะถันผง** ช่วยลดค่า pH ลง
* ตรวจวิเคราะห์ดินเป็นประจำ เพื่อควบคุม pH ให้อยู่ระหว่าง 6.0–7.0
* ใช้จุลินทรีย์ปฏิปักษ์ เช่น *Trichoderma spp.* และ *Bacillus subtilis* เพื่อควบคุมเชื้อโรคดิน

สรุป

จากงานวิจัยที่กล่าวมา **ค่าความเป็นกรด–ด่างของดิน (pH)** เป็นตัวแปรสำคัญที่ส่งผลต่อการระบาดของโรคพืชจริง ดินที่กรดหรือด่างเกินไปทำให้พืชอ่อนแอ และเอื้อต่อการขยายตัวของเชื้อโรค การจัดการค่า pH ให้อยู่ในระดับสมดุลจึงเป็นกุญแจสำคัญในการลดความรุนแรงของโรคพืชและเพิ่มผลผลิต

Reference

* Hao, Z., et al. (2017). Influence of soil pH on Fusarium wilt development in cucumber and tomato. *Plant Pathology Journal, 33*(2), 125–134.
* Zhou, Y., et al. (2020). Effect of soil alkalinity on Rhizoctonia and Sclerotinia diseases in legumes and cereals. *Soil Biology & Biochemistry, 142*, 107707.
* Agrios, G. N. (2019). *Plant Pathology* (6th ed.). Academic Press.

#โรคพืช #ดินกรดด่าง #ดินเป็นกรด #โรคพืชระบาด #ดินการเกษตร #จัดการดิน #วิจัยการเกษตร #เกษตรอินทรีย์ #โรคเชื้อราในพืช #pHดิน