ธาตุอาหารรอง–ธาตุอาหารเสริม สำคัญกว่าที่คิด? ทำไมหลายสวนหันมาใช้มากขึ้นทุกปี

บทนำ: พลังที่ซ่อนอยู่ของธาตุอาหารรอง–เสริม

หลายปีที่ผ่านมา เกษตรกรไทยประสบปัญหาผลผลิตตกต่ำ ทั้งๆ ที่ “ใส่ปุ๋ย N–P–K มากขึ้นกว่าเดิม” นักวิจัยด้านดินและพืชพบว่า การขาดธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริม เป็นหนึ่งในสาเหตุหลักที่ทำให้พืชไม่สามารถใช้ N–P–K ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ ส่งผลให้ผลผลิตไม่โต แตกใบช้า ติดดอกน้อย หรือคุณภาพผลผลิตต่ำกว่าที่ควร

นี่คือเหตุผลว่าทำไมหลายสวน ทั้งสวนไม้ผล ผัก ผลไม้ ยางพารา มันสำปะหลัง อ้อย จึงหันมาใช้ “ปุ๋ยธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริม (Secondary & Micronutrients)” มากขึ้นทุกปี

ธาตุอาหารรอง–เสริม คืออะไร? ทำไม N–P–K อย่างเดียวไม่พอ

แม้พืชต้องการ N–P–K มากที่สุด แต่การเจริญเติบโตที่สมบูรณ์นั้นเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อพืชได้รับ ธาตุรอง (Secondary nutrients) เช่น

* แคลเซียม (Ca)
* แมกนีเซียม (Mg)
* กำมะถัน (S)

และ ธาตุอาหารเสริม (Micronutrients) เช่น

* สังกะสี (Zn)
* โบรอน (B)
* เหล็ก (Fe)
* ทองแดง (Cu)
* แมงกานีส (Mn)

งานวิจัยของ FAO ระบุว่า

> พืชที่ขาดธาตุรอง–เสริมเพียง 1 ชนิด จะสูญเสียผลผลิตเฉลี่ย 10–40% แม้จะมี N–P–K เพียงพอ

2. ชุดอาการ "พืชโตช้า" ที่หลายสวนเจอ เกิดจากการขาดธาตุรอง–เสริมทั้งสิ้น

✔ ใบเหลือง เส้นใบเขียว = ขาดแมกนีเซียม (Mg deficiency)

ทำให้สังเคราะห์แสงลดลงโดยตรง

✔ ดอกไม่ติด ผลร่วง = ขาดโบรอน (B)

ส่งผลต่อการสร้างผนังเซลล์และละอองเกสร

✔ ยอดไม่เดิน ใบเล็ก = ขาดสังกะสี (Zn)

เกี่ยวกับการสร้างฮอร์โมนควบคุมการเจริญเติบโต

✔ รากสั้น แตกแขนงน้อย = ขาด Ca และ S

รากไม่แข็งแรง ส่งผลให้พืชดูดธาตุ N–P–K ได้น้อยลง

3. ทำไมหลายสวนหันมาใช้ปุ๋ยธาตุอาหารรอง–เสริมมากขึ้นทุกปี

(1) ดินเสื่อมเร็วขึ้นจากการใช้ดินซ้ำ–ใส่ปุ๋ยผิดแบบ

การใส่ปุ๋ย N–P–K ต่อเนื่องหลายปี ทำให้ดินขาดความสมดุล สะสมความเป็นกรด–ด่าง และขาดธาตุรอง–เสริมโดยเฉพาะ Mg และ Zn

งานวิจัยกรมพัฒนาที่ดินชี้ว่า

> กว่า 65% ของพื้นที่เกษตรไทยพบการขาด Mg, Zn, B ในระดับที่มีผลต่อผลผลิต

(2) การพัฒนาสายพันธุ์ใหม่ต้องการธาตุอาหารมากกว่าเดิม

ผลไม้รุ่นใหม่ เช่น ทุเรียนพันธุ์โตเร็ว มะม่วงส่งออก ผักกินผล
ต้องใช้ธาตุรอง–เสริมสูงกว่าสายพันธุ์เก่าเพื่อสร้าง “คุณภาพเนื้อ–กลิ่น–รส”

(3) ตลาดส่งออกต้องการคุณภาพที่สม่ำเสมอ

การให้ธาตุรอง–เสริมช่วยให้พืช

* ขนาดผลสม่ำเสมอ
* เปอร์เซ็นต์แห้งสูง
* เปลือกแข็งแรง
* อายุหลังเก็บเกี่ยวดีขึ้น

จึงถูกใช้ในสวนส่งออกมากขึ้น

4. ผลวิจัย: การเพิ่ม Mg + Zn + B ช่วยเพิ่มผลผลิตได้ถึง 12–35%

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และสถาบันนานาชาติ (ICRISAT) พบว่า

ทุเรียน → เพิ่มผลผลิต 18–27%

เมื่อให้ Mg + Zn + B ร่วมกับ N–P–K

มันสำปะหลัง → เพิ่มหัวสด 25–35%

เมื่อแก้ภาวะขาด Zn ในดิน

ข้าว → เพิ่มผลผลิต 12–17%

จากการเสริม Zn ที่แปลงนาน้ำฝน

5. ความเข้าใจผิดที่พบบ่อยเกี่ยวกับธาตุรอง–เสริม

❌ “พืชต้องการน้อย แปลว่าไม่จำเป็น”

✔ จริง: แม้พืชต้องการน้อย แต่ถ้าขาดจะหยุดทันที

❌ “เราใส่ N–P–K ดีอยู่แล้ว ไม่จำเป็นต้องเสริม”

✔ จริง: การใช้ N–P–K มาก ทำให้พืชใช้ Mg, S และ Zn มากขึ้น

❌ “ปุ๋ยรอง–เสริมแพง ไม่คุ้ม”

✔ จริง: งานวิจัยพบว่าเพิ่มต้นทุน 3–7% แต่เพิ่มผลผลิตได้ 15–35%

6. วิธีให้ธาตุรอง–เสริมแบบได้ผลสูงสุด

✔ ฉีดพ่นทางใบ (Foliar Feeding)

เห็นผลเร็ว ใช้แก้ขาดฉับพลัน เช่น Zn, B, Mg

✔ ให้ทางดิน (Soil Application)

เหมาะกับ Ca, S และ Mg ที่ต้องการปริมาณมากกว่า

✔ เลือกปุ๋ยสูตรเข้มข้นแบบน้ำ (Liquid Nutrients)

ช่วยให้พืชดูดซึมเร็ว เหมาะกับช่วงพืชฟื้นตัว–เร่งผล

7. สรุป: การใช้ธาตุรอง–เสริม ไม่ใช่แฟชั่นใหม่ แต่เป็น “ความจำเป็นของดินไทยยุคนี้”

ในสถานการณ์ที่

* ดินเสื่อมเร็ว
* พืชพันธุ์ใหม่ต้องการธาตุสูง
* ตลาดต้องการคุณภาพ
* N–P–K ราคาเพิ่มขึ้นทุกปี

การใช้ธาตุอาหารรอง–เสริมจึงเป็น **กลยุทธ์ที่คุ้มค่าและจำเป็น** สำหรับเกษตรกรที่ต้องการผลผลิตสูง คุณภาพดี ต้นทุนไม่บานปลาย

Reference อ้างอิงงานวิจัย

* FAO (Food and Agriculture Organization). Secondary and Micronutrients Deficiency in Agricultural Soil.
* กรมพัฒนาที่ดิน, รายงานสถานะธาตุอาหารในดินประเทศไทย
* ICRISAT, Micronutrients and Crop Productivity Research
* ภาควิชาปฐพีวิทยา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, รายงานการตอบสนองของพืชต่อธาตุรอง–เสริม
* Journal of Plant Nutrition and Soil Scienc

#เกษตรไทย #ปุ๋ยธาตุอาหารรอง #ปุ๋ยธาตุอาหารเสริม #ปุ๋ยแมกนีเซียม #ปุ๋ยสังกะสี #การจัดการดิน #เพิ่มผลผลิต #เกษตรแม่นยำ #ดูแลพืชแบบมืออาชีพ #เกษตรยุคใหม่