เปิดข้อมูลวิจัย: ดินเป็นกรด–ด่าง มีผลต่อการระบาดของเชื้อราอย่างไร?

บทนำ

โรคเชื้อราในพืชถือเป็นปัญหาสำคัญของเกษตรกรไทย โดยเฉพาะโรครากเน่า โคนเน่า และโรคใบจุด ที่ส่งผลให้ผลผลิตลดลงอย่างมีนัยสำคัญ งานวิจัยหลายฉบับระบุว่า “ค่าความเป็นกรด–ด่างของดิน” (Soil pH) เป็นหนึ่งในปัจจัยหลักที่กำหนดความรุนแรงของโรคเชื้อราและการแพร่กระจายของเชื้อโรคพืช การทำความเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่าง **pH ดินกับการระบาดของเชื้อรา** จึงเป็นหัวข้อที่เกษตรกรยุคใหม่ไม่ควรมองข้าม

ดินเป็นกรด–ด่างกับการเจริญของเชื้อรา

1. ดินกรด (pH < 6.0)

* เชื้อรา *Fusarium spp.* และ *Rhizoctonia solani* มักเจริญได้ดีในดินที่มีความเป็นกรด
* สภาพดินกรดทำให้ธาตุอาหารรองและจุลธาตุบางชนิด เช่น Mn, Fe อยู่ในรูปที่ละลายได้ง่าย ซึ่งเอื้อต่อการระบาดของเชื้อรา

2. ดินเป็นกลางถึงด่างเล็กน้อย (pH 6.5–7.5)

* เป็นช่วงที่พืชส่วนใหญ่เจริญเติบโตได้ดีและมีความต้านทานต่อโรคสูงขึ้น
* งานวิจัยพบว่า การปรับ pH ดินให้อยู่ในระดับสมดุล สามารถลดความรุนแรงของโรคเชื้อราหลายชนิดได้

3. ดินด่าง (pH > 7.5)

* เชื้อรา *Pythium spp.* และ *Phytophthora spp.* มักพบมากขึ้นในดินที่เป็นด่าง
* ธาตุอาหารบางชนิด เช่น Fe และ Zn จะถูกตรึง ทำให้พืชอ่อนแอและติดเชื้อได้ง่าย

หลักฐานจากงานวิจัย

* Cook & Baker (1983) รายงานว่า ค่าความเป็นกรด–ด่างของดินมีผลโดยตรงต่อการงอกของสปอร์และความสามารถในการเข้าทำลายพืชของเชื้อรา
* Hoitink & Boehm (1999) พบว่า ดินที่ปรับปรุงด้วยอินทรียวัตถุและมีค่า pH สมดุล จะมีจุลินทรีย์ที่ช่วยยับยั้งเชื้อราสาเหตุโรคพืช
* กรมวิชาการเกษตร (2563) แนะนำให้เกษตรกรตรวจวิเคราะห์ดินอย่างสม่ำเสมอและปรับ pH ให้อยู่ในระดับเหมาะสม เพื่อลดความเสี่ยงการระบาดของโรค

แนวทางการจัดการดินเพื่อลดการระบาดของเชื้อรา

* ปรับปรุงดินด้วยปูนขาวหรือปูนโดโลไมท์: สำหรับพื้นที่ดินกรด ควรใส่ปูนเพื่อลดความเป็นกรดและสร้างสมดุลให้ดิน
* ใช้ปุ๋ยอินทรีย์คุณภาพสูง: เพิ่มอินทรียวัตถุช่วยปรับสมดุล pH และเพิ่มจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์
* การระบายน้ำที่ดี: ดินที่มีน้ำขังมักกระตุ้นการระบาดของเชื้อรากลุ่ม *Phytophthora* และ *Pythium*
* การปลูกพืชหมุนเวียน: เพื่อลดการสะสมของเชื้อราในดิน

สรุป

ค่าความเป็นกรด–ด่างของดินมีผลต่อการแพร่กระจายและความรุนแรงของโรคเชื้อราในพืชโดยตรง การจัดการดินให้มี pH เหมาะสม ไม่เพียงแต่ช่วยให้พืชดูดซับธาตุอาหารได้ดีขึ้น แต่ยังเป็นการป้องกันโรคที่ยั่งยืน งานวิจัยยืนยันว่า การใส่ใจในเรื่องดิน คือ กุญแจสำคัญที่ทำให้เกษตรกรสามารถลดต้นทุน ลดการใช้สารเคมี และเพิ่มผลผลิตได้ในระยะยาว

Reference

* Cook, R.J. & Baker, K.F. (1983). *The Nature and Practice of Biological Control of Plant Pathogens*. APS Press.
* Hoitink, H.A.J. & Boehm, M.J. (1999). Biocontrol within the context of soil microbial communities: A substrate-dependent phenomenon. *Annual Review of Phytopathology*, 37, 427–446.
* กรมวิชาการเกษตร. (2563). คู่มือการปรับปรุงบำรุงดินเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตพืช.

#โรคเชื้อราในพืช #ดินกรดด่าง #การจัดการดิน #เกษตรกรไทยต้องรู้ #วิจัยเกษตร #โรคพืช #วิธีแก้เชื้อราในดิน #pHดิน #เกษตรยั่งยืน #ความรู้เกษตร