การผสมเทียมปลาดุกอุย

การผสมเทียมปลาดุกอุย
( หนังสือคู่มือการผสมเทียมพันธุ์ปลาน้ำจืดที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ โดย มานพ ตั้งตรงไพโรจน์ และคณะ สถาบันประมงน้ำจืดแห่งชาติ กรมประมง )

     ปลาดุกอุย ( Clarias macrocephalus Gunther ) เป็นปลาน้ำจืดชนิดหนึ่งมีอยู่ทั่วไปในน่านน้ำจืดในเขตร้อนแถบเอเชียตะวันออก เฉียงใต้ เช่น ประเทศอินเดีย พม่า ลาว กัมพูชา ไทย เวียดนาม อินโดนีเซีย ฯลฯ สำหรับในประเทศไทยนั้น พบปลาดุกอุยอาศัยตามลำคลอง หนอง บึง ทุ่งนา ร่องคู ที่มีน้ำจืดสนิท แต่บางครั้งจะพบปลาดุกอุยในบริเวณที่มีน้ำกร่อยเล็กน้อย เช่น แถบจังหวัดสมุทรปราการ ฉะเชิงเทรา ฯลฯ ทั้งนี้เพราะปลาชนิดนี้สามารถปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ดี ปัจจุบันมีการเลี้ยงปลาดุกอุยกันมาก แต่ว่าพันธุ์ปลาดุกอุยในธรรมชาติลดน้อยลงไป อันเป็นเหตุให้การเลี้ยงปลาดุกอุยไม่สามารถที่จะขยายให้เป็นอุตสาหกรรมได้ กรมประมงได้ตระหนักถึงความสำคัญดังกล่าว จึงได้พยายามคิดค้นหาทางเพาะเพื่อขยายพันธุ์ และได้ประสบผลสำเร็จทำให้มีการตื่นตัวในการเลี้ยงปลาชนิดนี้กันมาก

การรวบรวมพันธุ์ปลาดุกอุย
พ่อแม่พันธุ์ปลาดุก อุยที่ใช้ในการเพาะรวบรวมได้จาก 3 ทางด้วยกันคือ
     1. รวบรวมจากตลาดปลา กรณีนี้ส่วนใหญ่พ่อแม่พันธุ์ปลาจะช้ำ เนื่องจากปลาได้รับการกระทบกระเทือนจากการลำเลียง ดังนั้นจึงต้องอาศัยความชำนาญในการคัดเลือก
     2. รวบรวมจากบ่อเลี้ยงปลา หรือจากแหล่งจับในธรรมชาติ กรณีเช่นนี้อาจคัดพ่อแม่พันธุ์ได้ดีกว่าและมากกว่าในกรณีแรก
     3. ได้จากบ่อเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์โดยตรง
ในการรวบรวมพันธุ์ปลาดังกล่าวจะทำกัน ในช่วงฤดูฝนตกชุก คือ ระหว่างเดือนพฤษภาคม ถึง พฤศจิกายน ซึ่งเป็นระยะที่ปลาดุกอุยวางไข่

การเลี้ยงพ่อ แม่พันธุ์
      บ่อที่ใช้เลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาดุกอุย แยกออกได้เป็นบ่อดินและบ่อซีเมนต์ สำหรับบ่อดินลึกประมาณ 1.5 ม. อัตราการปล่อยพ่อแม่พันธุ์อยู่ระหว่าง 5-10 ตัว/ตรม. ซึ่งปลาที่ปล่อยลงเลี้ยงควรเลี้ยงแบบแยกเพศ เนื่องจากปลาดุกอุยเป็นปลากินเนื้อและมีนิสัยชอบกินกันเอง ในการเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ปลาต้องให้อาหารเพียงพอ นอกจากอาหารธรรมชาติในบ่อแล้ว อาจให้อาหารสมทบประมาณร้อยละ 1-2 ของน้ำหนักตัวต่อวัน อาหารที่ให้เป็นพวกปลาเป็ดสับหรืออาหารเม็ดผสมที่มีโปรตีนค่อนข้างสูง สำหรับการเลี้ยงพ่อแม่พันธุ์ในบ่อปูนซีเมนต์นั้นก็สามารถที่จะเลี้ยงได้ดี โดยเลี้ยงแยกเพศเช่นเดียวกับการเลี้ยงในบ่อดินและให้อาหารเช่นเดียวกับการ เลี้ยงในบ่อดิน

การคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์
     ปลาดุกที่จะทราบเพศได้ดีนั้น ต้องเป็นปลาที่มีขนาดความยาวเกินกว่า 20 ซม.ขึ้นไป หรืออายุต้องไม่ต่ำกว่า 11 เดือน ซึ่งเราสามารถคัดเลือกพ่อแม่พันธุ์ไว้ในการเพาะดังนี้
    ปลาเพศผู้ ที่บริเวณใกล้ช่องทวารที่มีอวัยวะลักษณะเป็นติ่งเนื้อเรียวยาวยื่นออกมา ลำตัวปลามีลักษณะเรียวยาว
    ปลาเพศเมียที่บริเวณใกล้ช่องทวารมีอวัยวะแสดงเพศเหมือนกัน แต่ลักษณะติ่งเนื้อกลมมน และในฤดูวางไข่ ส่วนท้องจะอูมเป่งกว่าปกติ ซึ่งจะสังเกตเห็นได้ชัดว่าเป็นลักษณะของฝักไข่ที่เจริญเต็มที่ ถ้าเอามือบีบเบาๆที่ท้องของตัวเมีย จะมีไข่ออกมาพ่อแม่ปลาดุกอุยที่ใช้ในการฉีดฮอร์โมน ควรมีขนาด 20-30 ซม.ขึ้นไป หรือมีน้ำหนัก 200 กรัม ขึ้นไป

การ พักพ่อแม่ปลา
     นำพ่อแม่ปลาที่ได้จากการคัดแล้วมาพักในภาชนะซึ่งอาจจะเป็นกะละมัง หรือถังกลมที่มีฝาปิด เติมน้ำไว้เล็กน้อยเพียงพอให้ท่วมตัวปลา ทั้งนี้เพราะหากปล่อยฟักในอวนเปลหรือในที่มีน้ำมากแล้วปลาจะทำลายกันเอง หรือเกิดบาดแผล บอบช้ำ เนื่องจากเงี่ยงของปลา

ฮอร์โมน และปริมาณฮอร์โมนที่ใช้
     ฮอร์โมนที่ใช้ในการฉีดผสมเทียมปลาดุกอุยนั้น แยกออกได้เป็นสองประเภทคือ ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองของปลา และฮอร์โมนสกัดที่ได้จากปัสสาวะของหญิงมีครรภ์
     การฉีดผสมเทียมปลาดุกอุย โดยการใช้ต่อมใต้สมองนั้น จะต้องฉีดสองครั้ง โดยครั้งแรกฉีก 1 โดส ทิ้งระยะห่าง 6 ชั่วโมง จะทำการฉีดครั้งที่สอง โดยฉีดจำนวน 2 โดส หลังจากฉีดครั้งที่สอง 12 ชั่วโมงแล้วจึงทำการรีดไข่
ใน การฉีดผสมทียมปลาดุกอุยโดยใช้ฮอร์โมนสกัดจจากปัสสาวะของหญิงมีครรภ์ก็เช่น กัน ต้องทำการฉีดสองครั้ง ซึ่งต้องใช้ปริมาณฮอร์โมนทั้งหมด 6,000 IU. ต่อน้ำหนักปลา 1 กิโลกรัม และในการฉีดครั้งแรกฉีดร้อยละ 10 ของปริมาณฮอร์โมนทั้งหมด โดยการเฉลี่ยฉีดเข้ากับแม่ปลา ส่วนปริมาณฮอร์โมนที่เหลือจากการฉีดครั้งแรกนำไปเฉลี่ยฉีดครั้งที่สอง ซึ่งทิ้งช่วงห่างกัน 6 ชม. หลังจากฉีดครั้งที่ สอง 12 ชั่วโมง จึงทำการรีดไข่

การฉีดฮอร์โมน
     หลังจากเก็บต่อมใต้สมองจากปลาเก็บต่อมได้แล้ว ทำการบดต่อมใต้สมองให้ละเอียดโดยบดในหลอดบดต่อม เติมน้ำกลั่นลงไปประมาณ 1 ซีซี. บดซ้ำให้ละเอียดอีกครั้งหนึ่ง ใช้เข็มฉีดยาดูดเพื่อฉีดเข้าไปในตัวปลา
     ตำแหน่งที่ฉีด คือ บริเวณกล้ามเนื้อใต้ครีบหลังของปลา เนื่องจากผิวหนังปลาดุกจะเหนียวและลื่น ก่อนจะทำการฉีดฮอร์โมนต้องเช็ดตัวปลาก่อน จึงปักเข็มฉีดยาลงไป โดยทำมุมกับตัวปลาประมาณ 45 องศาเซลเซียส เมื่อเข็มทะลุผิวหนังถึงกล้ามเนื้อ แล้วจึงค่อยๆเติมน้ำยาในหลอดให้ครบ

การีดไข่ผสมกับน้ำเชื้อ
     หลังจากฉีดเข็มที่สองแล้วประมาณ 12 ชั่วโมง ทำการตรวจสอบแม่ปลาว่าพร้อมที่จะรีดได้หรือไม่ โดยจับแม่ปลาขึ้นมาแล้วเอามือแตะหรือบีบเบาๆที่บริเวณท้อง ถ้าหากมีไข่ไหลออกมาแสดงว่าแม่ปลานั้นพร้อมที่จะรีดไข่ ไข่ปลาดุกอุยที่สมบูรณ์เต็มที่จะมีสีน้ำตาล
     สำหรับปลาเพศผู้นั้นไม่สามารถที่จะรีดน้ำเชื้อออกมาได้ทั้งนี้อาจเป็นเพราะ ผนังท้องของปลาดุกหนา และท่อน้ำเชื้อของปลาดุกอยู่ลึกซ่อนติดกับสันหลัง จึงจำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องผ่าท้องเพื่อเอาท่อน้ำเชื้อออก
     การรีดไข่ผสมกับน้ำเชื้อ เนื่องจากปลาดุกเป็นปลาที่ปกติแล้วยากต่อการจับ ดังนั้นก่อนการรีดจำเป็นที่จะต้องสลบปลาเสียก่อน โดยใช้น้ำยา MS 222 จำนวน 5-10 หยดต่อน้ำประมาณ 5 ลิตร นำปลาที่พร้อมจะทำการรีดไปแช่ทิ้งไว้ สังเกตเห็นว่าปลาสลบหรือเฉื่อยชา จึงจับปลาขึ้นแล้วนำมาล้างด้วยน้ำสะอาดอีกครั้งหนึ่งก่อน จึงรีดไข่ใส่ลงภาชนะที่รองรับ เมื่อรีดออกมาแล้วจึงนำท่อน้ำเชื้อมาขยี้บนกระชอนผ้า แล้วใช้น้ำราดเพื่อล้างกระชอน การผสมเทียมของปลาดุกอุยจึงเป็นแบบเปียก แล้วใช้ขนไก่คน เพื่อให้ไข่และน้ำเชื้อผสมกัน 1-2 นาทีจึงรินน้ำทิ้ง   ใช้น้ำใหม่ใส่ลงไปแล้วนำไปเพาะในที่เพาะฟักต่อไป

การฟักไข่
     ไข่ปลาดุกอุย เป็นไข่ติด ลักษณะกลม สีน้ำตาลเป็นเงาใส ไข่แก่จัดจะมีสีน้ำตาลเข้ม นำไข่ปลาที่ผสมกับน้ำเชื้อแล้วไปฟักในเปลอวน ซึ่งพ่นน้ำและมีเครื่องให้อากาศช่วย ไข่จะฟักออกเป็นตัวในเวลาประมาณ 24 ชั่วโมง ที่อุณหภูมิของน้ำ 22-25 องศาเซลเซียส

การอนุบาลลูกปลาดุกอุย
     ลูกปลาดุกอุยที่ฟักออกเป็นตัวใหม่ๆจะกินอาหารจากถุงไข่แดงที่ติดอยู่กับตัว ปลาประมาณ 1-2 วัน ถุงไข่แดงจะยุบ หลังจากนั้นจึงให้อาหารสมทบ ซึ่งก็เหมือนกับลูกปลาวัยอ่อนชนิดอื่นๆ คือ ไข่แดงต้มบดละเอียดให้กินสัก 2-3 วัน จากนั้นจึงให้พวกสัตว์ตัวเล็กๆเป็นอาหารโดยเฉพาะอย่างยิ่งไรแดง ซึ่งเป็นอาหารที่ลูกปลาดุกอุยชอบและให้อัตราการรอดตายสูง
ไรแดงที่ใช้ เป็นอาหารนั้น หาได้มาสองวิธีคือ วิธีที่หนึ่งก็โดยการช้อนหาจากแหล่งน้ำโสโครกทั่วๆไป แล้วนำมาล้างให้สะอาดก่อนการใช้ วิธีที่สองก็โดยการเพาะ โดยการเตรียมบ่อใส่พวกกากถั่วแผ่นหรืออาหารเม็ดในบ่อเนื้อที่ 50 ตารางเมตร ใส่ประมาณ 5 กิโลกรัม ปล่อยน้ำระดับ 30 ซม. ทิ้งไว้ 1 อาทิตย์ นำไรแดงมาใส่เป็นเชื้อ แล้วเติมน้ำจนได้ระดับ 80 ซม. จะสังเกตเห็นว่าไรแดงจะเกิดขึ้นมากมาย จึงนำลูกปลาดุกอุยมาใส่ การอนุบาลด้วยวิธีดังกล่าวจะได้เปอร์เซ็นต์รอดประมาณร้อยละ 50-60 ลูกปลาจะมีขนาด 2-3 ซม. ในระยะเวลาประมาณ 1 เดือน

อ้างอิง : http://www.nicaonline.com/articles1/site/view_article.asp?idarticle=128

ส่งความคิดเห็น