พัฒนาเครือข่ายสถาบันเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟ

ในปี พ.ศ. 2545–2549 ที่ผ่านมา ราคาของกาแฟตกต่ำอย่างต่อเนื่องและมีความผันผวนตลอดเวลา เกษตรกรได้ออกมาเรียกร้องให้ภาครัฐช่วยเหลือ มูลเหตุประการหนึ่งเกิดจากปัญหาด้านการผลิตที่ มีต้นทุนสูง ผลผลิตที่ได้ไม่มีคุณภาพ เกษตรกรขาดองค์ความรู้ด้านการแปรรูปเพื่อเพิ่มมูลค่า

จากปัญหาดังกล่าว จึงเป็นที่มาของการจัดทำโครงการปรับโครงสร้างสินค้ากาแฟแบบครบวงจรโดยกรมส่งเสริมสหกรณ์ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ขึ้นในปี 2552 ที่ผ่านมา มีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมให้เกษตรกร ที่ปลูกกาแฟมีการรวมตัวกันเป็นเครือข่ายในรูปแบบของสหกรณ์ โดยเริ่มต้นจากสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกร 3 แห่ง ได้แก่ สหกรณ์ผู้ปลูกกาแฟจังหวัดชุมพร จำกัด กลุ่มเกษตรกรทำสวนเขาทะลุ จังหวัดชุมพร และกลุ่มเกษตรกรทำสวน จปร. จังหวัดระนอง ร่วมกันจัดทำโครงการ

นายสมชาย ชาญณรงค์กุล อธิบดีกรมส่งเสริมสหกรณ์ เปิดเผยว่า กาแฟเป็นสินค้าตัวหนึ่งที่ค่อนข้างอ่อนไหวในด้านราคา มีสหกรณ์และกลุ่มสหกรณ์อยู่ประมาณ 14 กลุ่มทั่วประเทศ ณ ปัจจุบันที่ผลิตกาแฟ ที่ผ่านมาราคากาแฟค่อนข้างผันผวนขึ้นลงอย่างรวดเร็ว วันนี้อาจจะ 70 บาทต่อกิโลกรัม พรุ่งนี้อาจจะเหลือ 20 บาทต่อกิโลกรัม ทำให้เกษตรกรเกิดความวิตกกังวลและรีบเก็บกาแฟออกจำหน่าย โดยไม่เลือกเก็บเฉพาะผลที่สุกแก่เต็มที่ ส่งผลให้ได้ผลกาแฟที่ไม่มีคุณภาพ

กาแฟโดยธรรมชาติผลจะแก่แล้วสุกไม่พร้อมกันในช่อเดียวกัน มีทั้งเม็ดเขียว เม็ดดำ เม็ดแดง เม็ดดำคือสุกเต็มที่ เม็ดแดงกำลังจะเริ่มสุก ส่วนเม็ดเขียวก็เพิ่งจะเริ่มหลุดจากดอก ถ้าราคาแตกต่างกัน ในแต่ละวันขึ้นลงแตกต่างกันมาก ก็จะส่งผลให้เกษตรกรรีบเก็บกาแฟซึ่งจะมีทั้งสุกไม่สุกมาพร้อม ๆ กัน เพราะเกรงว่าวันต่อไปราคาจะตกมากกว่านี้ แล้วรีบเอาไปขาย สินค้าก็จะมีคุณภาพที่ไม่ดียิ่งทำให้ราคาตกมากยิ่งขึ้น ตรงนี้ทำให้มีปัญหา

เพื่อแก้ไขปัญหาทางกรมส่งเสริมสหกรณ์จึงสร้างระบบการรวบรวมผลผลิตกาแฟขึ้นมา โดยใช้ระบบเครือข่ายความร่วมมือ เพื่อสร้างความไว้วางใจระหว่างสหกรณ์ด้วยกัน ไม่มีการขายตัดราคากัน สร้างอำนาจต่อรองกับบริษัทเอกชนรายใหญ่ ถ้าราคาไม่เป็นไปตามข้อตกลงก็จะไม่ขาย ขณะเดียวกัน ทางกรมส่งเสริมสหกรณ์ได้จัดสร้างโกดังให้กับสหกรณ์เพื่อเก็บรวบรวมกาแฟไว้สำหรับเก็บรักษาผลผลิตและรอการขาย หากราคายังไม่ดีสหกรณ์ก็ไม่ต้องรีบขายให้กับพ่อค้า และยังเกิดการเชื่อมโยงกันโดยตรงระหว่างผู้ซื้อกับผู้ขาย ผู้ซื้อที่ต้องการใช้กาแฟคุณภาพ เครือข่ายสหกรณ์ก็จะมีการรับประกันเรื่องคุณภาพให้ ช่วยกันดูแลให้ราคาสามารถตกลงกันได้ในทุกฝ่าย เมื่อต้นทางและปลายทางมีความพร้อม ทุกสหกรณ์ก็ไม่จำเป็นต้องดิ้นรนที่จะหาตลาดหรือรีบขาย โดยทุกวันนี้จะมีการโทรฯ เช็ก ราคากันภายในเครือข่าย โดยมีสหกรณ์ผู้ปลูกกาแฟชุมพร จำกัด ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางเครือข่าย ซึ่งทำให้ราคากาแฟในพื้นที่จังหวัดชุมพรและระนองอยู่ในระดับเดียวกันทั้งระบบ

“มีการตกลงร่วมกัน หากราคาไม่ดีก็จะไม่ขาย เกษตรกรก็ไม่ต้องรีบเก็บกาแฟ ไม่ต้องรีบเก็บลูกกาแฟหากยังไม่สุก แต่หากราคาไม่ดีก็รวบรวมไว้ในโกดังของสหกรณ์อีก เมื่อราคาดีก็นำออกจำหน่าย ตรงนี้จะทำให้เกิดความมั่นใจในเรื่องของราคาได้ มั่นใจในระบบ และส่งผลต่อความมั่นใจเรื่องคุณภาพได้เป็นอย่างดี ซึ่งจะทำให้ราคาของกาแฟนิ่ง” นายสมชาย กล่าว

จุดเริ่มต้นของการรวมตัวกันเป็นเครือข่ายสถาบันเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟ ภายใต้การแนะนำและส่งเสริมจากกรมส่งเสริมสหกรณ์และการบูรณาการองค์ความรู้จากหน่วยงานที่เกี่ยวข้องนั้น ได้เริ่มต้นขึ้นในปี 2553 ด้วยการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการผลิตกาแฟคุณภาพ แนวทางการสร้างความร่วมมือทางการค้าระหว่างสถาบันเกษตรกร กับบริษัทผู้รับซื้อ โดยมุ่งเน้นกลุ่มเป้าหมายที่เป็นสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่เข้าร่วมโครงการในปีแรกจำนวน 3 แห่ง

ต่อมาในปี 2554 ได้มีการขยายกลุ่มเป้าหมายไปยังสถาบันเกษตรกรที่ดำเนินธุรกิจกาแฟ 11 แห่ง ในพื้นที่จังหวัดชุมพร 7 แห่ง และจังหวัดระนอง 4 แห่ง หลังจากมีการแลกเปลี่ยนประสบการณ์ ปัญหาและอุปสรรคกันแล้ว จึงเกิดแนวคิดในการสร้างความร่วมมือระหว่างสถาบันเกษตรกรที่ดำเนินธุรกิจกาแฟใน 2 จังหวัดขึ้นมาอย่างเป็นรูปธรรม มีการกำหนดรูปแบบและแนวทางการบริหารเครือข่าย โดยมุ่งเน้นด้านการผลิตและการตลาดภายใต้แผนและกลยุทธ์ที่ร่วมกำหนดขึ้น ตลอดถึงเทคนิคการรวบรวมผลผลิตกาแฟแบบร่วมกันในรูปของเครือข่าย

“กรมส่งเสริมสหกรณ์ต้องการให้สหกรณ์มีความเข้มแข็ง และต้องการเสริมสร้างความเข้มแข็งให้มากขึ้นเรื่อย ๆ อย่างต่อเนื่อง ฉะนั้นโกดังเก็บกาแฟของสหกรณ์ผู้ปลูกกาแฟจังหวัดชุมพร จำกัด แห่งนี้จะเป็นจุดเริ่มต้นในการสนับสนุนการดำเนินงานของเครือข่ายสหกรณ์ผู้ปลูกกาแฟในจังหวัดชุมพรและระนองเจริญก้าวหน้าและต่อยอดธุรกิจให้เจริญยิ่ง ๆ ขึ้นไป และสามารถให้การช่วยเหลือ และสร้างความเข้มแข็งให้กับสหกรณ์อื่น ๆ ได้อย่างน้อยก็จะเป็นการเดินหน้าสร้างความเข้มแข็งไปพร้อม ๆ กัน” นายสมชายกล่าว

และจากการดำเนินงานเพื่อให้เกิดโครงการนี้ขึ้นมา ของกรมส่งเสริมสหกรณ์ ยังนำมาซึ่งพันธมิตรการค้ากาแฟในจังหวัดชุมพรและจังหวัดระนอง ตลอดถึงสถาบันเกษตรกรที่เข้าร่วมเครือข่าย โดยมีแผนและแนวทางการรวบรวมจำหน่ายกาแฟสารปี 2555 อย่างเป็นรูปธรรมและสามารถขยายกลุ่มเป้าหมายเพิ่มอีก 1 จังหวัด รวมเครือข่ายสถาบันเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟ 14 แห่ง ใน 3 จังหวัด ประกอบด้วยจังหวัดชุมพร 7 แห่ง จังหวัดระนอง 6 แห่ง และจังหวัดเชียงใหม่อีก 1 แห่ง

นอกจากนี้เครือข่ายสถาบันเกษตรกรผู้ปลูกกาแฟสหกรณ์ยังได้รับการสนับสนุนเงินทุนหมุนเวียนในการดำเนินธุรกิจรวบรวมผลผลิตกาแฟในปี 2556 จากกองทุนพัฒนาสหกรณ์ เป็นเงิน 34 ล้านบาท เพื่อให้สหกรณ์มีสภาพคล่องในช่วงฤดูกาลรวบรวมผลผลิต ซึ่งจากการติดตามความก้าวหน้า พบว่าส่วนใหญ่มีผลการรวบรวมผลผลิตกาแฟในปริมาณที่สูงขึ้น ทำให้สหกรณ์สามารถให้บริการสมาชิกได้มากขึ้นจากปีที่ผ่านมา ซึ่งการรวบรวมผลผลิตกาแฟจากสถาบันเกษตรกรในรูปแบบเครือข่ายดังกล่าว สามารถลดอุปทานกาแฟในตลาดในช่วงฤดูกาลที่ผลผลิตออกสู่ตลาดในปริมาณมากได้ ทำให้สหกรณ์มีกาแฟที่มีคุณภาพป้อนตลาดได้อย่างต่อเนื่องตลอดทั้งปี อีกทั้งยังสามารถสร้างอำนาจการต่อรองด้านราคาให้กับสหกรณ์ อันจะยังมาซึ่งประโยชน์ของเกษตรกรสมาชิกที่ปลูกกาแฟในที่สุดนั่นเอง.

ข้อมูลจาก dailynews.co.th

ส่งความคิดเห็น