คว่ำตายหงายเป็น

คว่ำตายหงายเป็น เป็นพืชสมุนไพรที่นิยมปลูกตามบ้าน เป็นที่รู้จักกันดี เด็กๆมักเล่นเอาใบมาวางทับในหนังสือเรียน ทิ้งไว้ไม่นาน ตรงขอบใบโดยรอบก็จะพบมีรากงอกออกมาโดยไม่ต้องมีน้ำหล่อเลี้ยง

ทั้งนี้เพราะพืชชนิดนี้ เมื่อใบถูกแยกออกจากลำต้น ก็จะสร้างตา หรือปุ่ม และราก ดังชื่อในภาษาเวียตนามซึ่งมีหลายชื่อแปลได้ว่า พืชที่มีใบออกราก พืชที่มีชีวิตอยู่ภายนอก หรือพืชที่ใช้แก้แผลไฟไหม้ ใบที่มีรากออกมา ก็จะแตกเป็นต้นอ่อนเล็กๆ สามารถนำไปขยายพันธุ์ได้ไม่ยากเป็นพืชที่มีอายุยืนนับสิบปี ตามพื้นบ้าน มักมีการปลูกในกระถาง ในชามกาละมังที่ไม่ใช้แล้ว หรือตามสวนในบ้าน เพราะสามารถนำมาใช้ประโยชน์ยามต้องการ เด็กๆมักแข่งกัน เอามือบีบดอกตูมทีห้อยระย้าเหมือนโคมไฟซึ่งมีสีแดงอ่อนเรื่อๆ เพื่อให้แตกออกมามีเสียงดัง เนื่องจากดอกตูมจะมีลมอยู่ภายใน เป็นการเล่นที่ดูจะสนุก เพราะจะแข่งกันหาดอกตูมเท่านั้น จากการสอบถามผู้รู้พื้นบ้าน

ต้นคว่ำตายหงายเป็น เป็นสมุนไพรที่มีการใช้เป็นยาแก้ลมพิษ โดยนำมาตำพอก บริเวณผื่น พบว่าได้ผลดี สืบค้นพบว่า ต้นคว่ำตายหงายเป็น มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Bryophyllum pinnatum (Lam.)Kurz. เป็นพืชที่สามารถทนขึ้นได้แม้ในดินที่แห้งแล้งอายุยืนมากกว่าสองปี เป็นพืชดั้งเดิมของอัฟริกาเขตร้อน ขึ้นกระจายทั่วไปในอาเซียน เช่นพบในประเทศเวียตนาม กัมพูชา ลาว และในเขตร้อนของโลก

สรรพคุณแบบที่ใช้พื้นบ้านอาเซียนที่ใช้ตรงกัน คือใช้ใบสด บดรักษาแผลไฟไหม้ชนิดไม่เป็นมากหรือเล็กน้อย ฝี โรคผิวหนัง เช่นเดียวกับการใช้ในฟิลิปปินส์และอินเดีย โดย เป็นที่รู้จักดีสำหรับการใช้ห้ามเลือดและช่วยให้แผลหาย นอกจากนี้ยังใช้ในการรักษาหูดที่เท้าอีกด้วย

เมื่อนำพืชทั้งต้น และราก มาสกัดด้วยตัวทำละลายแตกต่างกัน ก็พบว่าคว่ำตายหงายเป็น นี้มีองค์ประกอบหลายอย่างในตัวเอง ได้แก่ สารกลุ่ม อัลคาลอยด์ ไตรเทอร์พีนอยด์ ไกลโคไซด์ ฟวาโวนอยด์ สเตียรอยด์ บิวฟาไดอะดีโนไลด์ ไขมันและกรดอินทรีย์ สารเหล่านี้เมื่อทำให้บริสุทธิ์ และมีมากพอในการทดสอบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา พบฤทธิ์ในการเป็นสารช่วยในด้านผลต่อภูมิต้านทาน ต้านการซึมเศร้า แก้ปวด ต้านจุลินทรีย์ ต้านการอักเสบ แก้แพ้ แก้แพ้แบบเฉียบพลัน ต้านแบคทีเรีย ต้านเชื้อรา ต้านฮิสตามิน ลดไข้ ป้องกันกระเพาะ ไต และตับ กดภูมิต้านทาน ฆ่าแมลง ฆ่าพยาธิ์ ลิชมาเนีย คลายกล้ามเนื้อ และคลายกังวล

อย่างไรก็ดี การใช้ในรูปสารสกัด และการใช้แบบพืชสด จะแตกต่างกัน สารสกัดบางชนิดให้ฤทธิ์ที่ต้องการ แต่มาจากการสกัดด้วยตัวทำละลายเคมีและสกัดตามลำดับส่วน และยังต้องศึกษาความเป็นพิษเพราะนำมาใช้ในแบบการแพทย์สมัยใหม่ และใช้ในปริมาณมาก รวมทั้งยังขาดการวิจัยในมนุษย์ อีกทั้งงานวิจัย ทำในพืชชื่อเดียวกัน แต่อาจจะแตกต่างกันในสายพันธุ์ที่นำมาใช้ ในการศึกษาต้น คว่ำตายหงายเป็น ทำให้นักวิทยาศาสตร์ ได้ทราบถึงความมหัศจรรย์ของพืชที่มีองค์ประกอบหลากหลาย และนำไปสู่การวิจัยหาสาร ใหม่ โดยแยกสารเดี่ยว เพื่อใช้ประโยชน์แก่มนุษย์ในอนาคต

อย่างไรก็ดี จากประโยชน์ของการใช้แบบดั้งเดิม ได้แก่การใช้รักษาแผลไฟไหม้ ผื่นแพ้ หรือลมพิษ เพราะสรรพคุณสารในพืชมีกลุ่มพวก กรดแอสคอบิค รูปแบบธรรมชาติอันจะช่วยรักษาแผลได้ดี อีกทั้งมีซาโปนินมาก และมีแทนนิน ในพืช จะช่วย ห้ามเลือดและรักษาแผล จึงเป็นพืชที่ไม่ควรมองข้าม ผ่านเลยไป นับว่าการแพทย์ดั้งเดิมหรือพื้นบ้าน สามารถช่วยดูแลสุขภาพพื้นฐานได้ดี ในกรณีแผลไฟไหม้ ชนิดรุนแรง ควรได้รับการส่งต่อไปยังโรงพยาบาลชุมชน หรือ โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล
 

เนื่องจาก กรณีแผลเปิดมาก สูญเสียน้ำในผิวมาก อาจติดเชื้อได้ง่าย จนเราไม่สามารถดูและได้เอง คว่ำตายหงายเป็น ในโลก มีสายพันธุ์ถึง ๒๐๐ ชนิด เลือกพันธุ์ที่เหมาะสมกับพื้นที่ ช่วยกันปลูกไว้ในฤดูฝนที่กำลังย่างเข้ามานี้ และนำมาใช้ประโยชน์ รักษาอาการทางผิวหนังสำหรับอาการแพ้และไฟไหม้ที่เป็นไม่มาก แต่อย่าลืมทำความสะอาดก่อนใช้ ทั้งนี้เป็นทางเลือกกรณีหายาแผนปัจจุบันไม่ทัน

บทความ : รศ.ดร.ภญ.พาณี ศิริสะอาด

จาก pharmacy.cmu.ac.th

ส่งความคิดเห็น