คาโด วิถีแห่งดอกไม้『華道』

“คาโด” หรือ “วิถีแห่งดอกไม้”

ศิลปะการจัดดอกไม้ดั้งเดิมแบบญี่ปุ่น เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า “อิเคบานะ” (生け花) เป็นการจัดดอกไม้ กิ่งไม้ หรือหญ้าธรรมชาติเพื่อสะท้อนถึงความเป็นจริงของธรรมชาติ เป็นความงามง่ายและเป็นธรรมชาติ นิยมใช้ดอกไม้จำนวนน้อย อาจประกอบด้วยกิ่งไม้บ้าง ดอกไม้บ้าง อย่างละนิด อย่างละหน่อย ดูแล้วทั้งสมถะ ทั้งสง่างาม แต่มีองค์ประกอบอื่นนอกจากดอกไม้เข้ามาผสมผสาน นอกจากนั้น บางครั้งมีจำลองเป็นเถาวัลย์ หรือใบไม้ ใบหญ้า หลายคนบอกว่า การจัดดอกไม้ญี่ปุ่นก็เหมือนการไม่จัด

ศิลปะการจัดดอกไม้ ไม่เพียงจัดดอกไม้ให้งาม ยังจัดใจให้นิ่ง การจัดวางองค์ประกอบ เลือกบางอย่างให้เหมาะสมและสมดุล ยิ่งเข้าสู่สภาวะธรรมชาติมากเท่าไหร่ ก็ยิ่งเข้าใจแง่มุมชีวิต โดยเรียนรู้ชีวิตจากกิ่งก้านของดอกไม้ สะท้อนมุมมองที่ว่า “คนจัดดอกไม้ ดอกไม้จัดคน”

การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น มีประวัติความเป็นมายาวนานกว่า 500 ปี เริ่มขึ้นในสมัยของมูโรมาชิ ที่วัดร็อกกะกุโด ในเมืองเกียวโต วัดนี้ได้ถูกค้นพบโดยเจ้าฟ้าชายโชโตกุ ซึ่งเป็นผู้มีบทบาทสำคัญในประวัติศาสตร์ของญี่ปุ่น พระองค์ ได้พระราชทานชื่อ “อิเคโนโบ” แก่นักบวชผู้หนึ่ง และนักบวชผู้นี้เอง ได้เป็นผู้วางรากฐานและสร้างคอนเซปต์ของศิลปะการจัดดอกไม้แนวใหม่ และสืบทอดให้อาจารย์ใหญ่ท่านต่อๆมาได้สานต่อศิลปะเก่าแก่อันงดงามของแดนอาทิตย์ อุทัยจนถึงปัจจุบัน

สำหรับสไตล์การจัดดอกไม้ญี่ปุ่นโบราณขนานแท้ มีมาตั้งแต่ก่อนพุทธพุทธเข้ามา คนญี่ปุ่นจะจัดกิ่งสนธรรมดาถวายเทพในลัทธิชินโต กิ่งสนเป็นต้นไม้ชนิดเดียวที่เขียวสดตลอดปี ในฤดูที่ต้นไม้ชนิดอื่นใบไม้ร่วงหมดต้น มีเพียงต้นสนเท่านั้นที่งามสง่า

ภายหลังญี่ปุ่นรับพุทธศาสนาเข้ามา และติดต่อกับจีน จึงเริ่มจัดดอกไม้ถวายพระ เมื่อผสมผสานเข้ากับสไตล์การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่นโบราณ จึงได้สืบทอดมาถึงปัจจุบัน

การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่นมีความแนบแน่นกับปรัชญาและศาสนา โดยเฉพาะตามแบบอย่างเซน ที่ให้ความสำคัญกับความ ‘ว่าง’ ของจิตใจ ซามูไรนำการจัดดอกไม้มาใช้ประโยชน์ผ่านกระบวนการฝึกจิตให้ว่าง โดยไม่ได้คำนึงถึงเรื่องศาสนา

การจัดดอกไม้พัฒนามาหลายยุคหลายสมัย แต่ต้องไม่ลืมองค์ประกอบสามประการ คือ สวรรค์ (เท็ง) จัดกิ่งไว้สูงสุด, โลก (ชิ) จัดกิ่งไว้ต่ำสุด และมนุษย์ (จิ้น) จัดอยู่ระหว่างสวรรค์กับโลก ตามหลักของจีนแล้ว มนุษย์นั้นฟ้าให้มาเกิด แล้วให้ดินเลี้ยง มนุษย์ก็อยู่ระหว่างฟ้ากับดิน ขึ้นอยู่กับว่าจิตใจเอนเอียงไปทางไหน

การจัดอิเคบานะ มีทั้งหมด 3 แบบ

1. อิเคบานะแบบดั้งเดิม คือ การจัดในแนวตั้ง (ริกะ) ปรากฎขึ้นในศตวรรษที่ 15 การจัด การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น แบบริกกะซึ่งมุ่งสะท้อนถึงความยิ่งใหญ่ของธรรมชาติ ได้กำหนดเงื่อนไขไว้ว่าควรจัดดอกไม้เพื่อบรรยายภาพภูเขาพระสุเมรุ ซึ่งถือเป็นภูเขาในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ทางพุทธศาสนาและเป็นสัญลักษณ์แห่งจักรวาลด้วย 

2. อิเคบานะแบบสมัยใหม่ ใน ค.ศ.1890 หลังจากยุคปฏิรูปเมจิที่นำยุคสมัยใหม่และความเป็นตะวันตกมาสู่ประเทศญี่ปุ่น มีการพัฒนารูปแบบใหม่ของอิเคบานะเรียกว่า “โมริบานะ” ซึ่งแปลตรงตัวได้ว่า “กองดอกไม้” การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น รูปแบบโมริบานะสอดคล้องกับการนำดอกไม้ตะวันตกมา รูปแบบโมริบานะเป็นการริเริ่มความมีอิสระในการจัดดอกไม้ด้วยการย่อส่วนของภูมิทัศน์หรือทัศนียภาพของสวน การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น การจัดดอกไม้แบบนี้ให้ความเจริญตาไม่ว่าจะตั้งอยู่ ณ ที่ใดและสามารถดัดแปลงให้หมาะสมกับทั้งสถานการณ์ที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการ 

3. อิเคบานะขนาดเล็ก (นะเงะอิเระ) เกิดขึ้นเมื่อปลายศตวรรษที่ 16 มีขนาดเล็กรูปแบบการจัดดอกไม้ที่มีวินัยจัดแต่เรียบง่าย เกิดขึ้นในฐานะเป็นส่วนหนึ่งในพิธีชงชา การจัดดอกไม้ตามรูปแบบนี้ ควรจัดดอกไม้ใส่ในแจกันให้ดูเป็นธรรมชาติมากที่สุดไม่ว่าวัสดุที่ใช้จะเป็นอะไรก็ตาม

อ้างอิง : facebook.com/ZenTheWayOfLife

ส่งความคิดเห็น